Στην υπηρεσία της τέχνης και του ανθρώπου ζωγράφισε τον πόνο και κυνηγήθηκε για την αλήθεια που πρέσβευε (Γράμμα στον Μικελάντζελο Μερίζι, τον επονομαζόμενο Καραβάτζο)

Μικέλε αγαπημένε, Μικέλε βλέπω τους θαυμαστούς πίνακές σου και ανατρέχω με συγκίνηση στη ζωή που πέρασες, αυτή τη δύσκολη ζωή γεμάτη εμπόδια αλλά γεμάτη με αφοσίωση στους ανθρώπους που ζωγράφισες, στους δικούς σου ανθρώπους, τους δικούς σου αγίους και αγίες. Είπες όσα περισσότερα μπορούσες και αναρωτιέμαι τι σκεφτόσουν τις νύχτες που οι εφιάλτες σε επισκέπτονταν, ποιες ερινύες πλήγωναν το είναι σου και βρισκόσουν σε μόνιμη αγωνία υπαρξιακή; Η εκκλησία μονίμως απέναντί σου και εχθρική απέναντι στο έργο σου, με μνησικακία και απέραντο μίσος σε καταπολέμησε σαν το μεγαλύτερο εχθρό της, σαν να ήσουν ο ίδιος ο διάβολος και όμως αυτό που τελικά βγαίνει ως συμπέρασμα Μικέλε είναι πως το έργο σου ήταν πολύ επικίνδυνο γιατί αποκάλυπτε αλήθειες και αυτό τους ενοχλούσε, ήθελαν διακαώς να γλιτώσουν από σένα.Περισσότερα

Πρόσωπο αμφιλεγόμενο, με την ευστροφία σου και τη δυναμικότητά σου κατάφερες να εδραιώσεις την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό στα πέρατα του κόσμου (Γράμμα στο Μέγα Αλέξανδρο)

Ήσουν ο πρώτος που ονόμασαν Μέγας και όχι τυχαία. Αποτέλεσες για πολλούς επιγόνους σου μέσα στους αιώνες που ακολούθησαν πρόσωπο πρότυπο, ένας ιδανικός στρατηλάτης με στρατηγική που όλοι τη ζήλευαν και πολλοί αναρωτιόντουσαν πως είχες τέτοιες μοναδικές δυνατότητες στη μάχη, τέτοια γενναιότητα, τέτοια αυταπάρνηση σε σημείο που πρώτα να κινδυνεύεις εσύ και μετά οι στρατιώτες σου. Μύθοι πολλοί σε ακολουθούν και εσύ υπήρξες μύθος, σχεδόν θεϊκός για αυτό και ο θάνατός σου που τόσο απροσδόκητα συνέβη έφερε εύλογα μια σχετική αναρχία στην αυτοκρατορία που με κόπο και μόχθο έχτισες εσύ και οι πολλοί πιστοί σου στρατιώτες. Περισσότερα

Μαχήτρια, εμπνευσμένη και γυναίκα, πάλεψε για την πατρίδα της, τα ιδανικά της και την οικογένειά της (Γράμμα στη Διδώ Σωτηρίου)

Στο άρμα της γνώσης βρέθηκες από νωρίς σαν Ηνίοχος των Δελφών και μάζευες στο καλάθι του μυαλού σου τη σοφία που έβρισκες μέσα στα βιβλία, τα οποία διάβαζες δίχως σταματημό αλλά με ζέση. Διαβαστερή και μελετηρή, δεν έπαψες από πολύ μικρή να βρίσκεις χαρά στα αναγνώσματα και να αναζητάς νέα γνωσιακά μονοπάτια, νέα μονοπάτια αλλά και να παρατηρείς τον κόσμο γύρω σου σε ιστορικές περιόδους κρίσιμες, σε στιγμές κρίσιμες για την χώρα. Γιατί Διδώ έτυχε να γεννηθείς σε ιστορικό κυκεώνα που τον δέρνουν οι άνεμοι του Αιόλου, μέσα σε δίνη ιστορικών ανέμων. Μικρασιάτισσα πονεμένη και ταλαιπωρημένη βίωσες ως παιδί την καταστροφή και αυτό αποτυπώθηκε μέσα σου μια για πάντα, σε ακολούθησε ως βίωμα σε όλη σου τη ζωή. Πώς θα μπορούσαν να σβηστούν οι μνήμες από μια τέτοια παρόμοια οδυνηρή εμπειρία, κορίτσι μικρό εσύ να βλέπεις πτώματα, διωγμούς, φωτιές και καταστροφές, εσύ που νόμιζες πως όλα κυλούσαν ήρεμα στο νέο σου σπίτι στη Σμύρνη όπου μετακομίσατε με την οικογένειά σου το 1919. Περισσότερα

Χαρισματικός δημιουργός και εμπνευσμένος ζωγράφος είδε το άστρο του να σβήνει θλιμμένος και καταρρακωμένος (Γράμμα στον Ανρί ντε Τουλούζ-Λωτρέκ)

Ήσουν ιδιοφυής, υπήρξες εμβληματική μορφή της εποχής σου, αναδείχτηκες αμέσως με τα υπέροχα έργα σου και είχες άστρο Ριρί, γιατί έτσι σε αποκαλούσε χαϊδευτικά η μητέρα σου, εκείνη που σε πρόσεχε μέχρι τελευταία στιγμή και νοιαζόταν για σένα. Πόσες φορές άλλωστε είχε έρθει να σε επισκεφθεί στο Παρίσι όπου μεγαλουργούσες. Μέσα στις νύχτες, τις ακούραστες νύχτες είχες πάντα το δικό σου τραπέζι στο καμπαρέ του Μουλέν Ρουζ, είχες την προνομιακή σου θέση και περνούσαν από μπροστά σου οι χορεύτριες του Μουλέν Ρουζ και μάγευαν τα μάτια σου. Μέσα στον πυρετό του καμπαρέ, των χειροκροτημάτων και της μουσικής εσύ σχεδίαζες ακατάπαυστα σαν σε κατάσταση μανίας. Περισσότερα

Ευφυής έμπορος τέχνης και ευαίσθητη με τους καλλιτέχνες δημιούργησε ένα σπίτι καταφύγιο για την τέχνη (Γράμμα στην Γερτρούδη Στάιν)

Υπήρξες ένας σύγχρονος μαικήνας, σαν εκείνους τους Μέδικους και τον Στρότσι στην Αναγεννησιακή Φλωρεντία, τότε που όλα θύμιζαν τέχνη και η τέχνη σπαρταρούσε παντού, στα κάστρα, στους δρόμους, στις βασιλικές αυλές, τότε που δημιουργούνταν τα μεγάλα ζωγραφικά, γλυπτικά και αρχιτεκτονικά έργα. Εσύ λοιπόν στο Παρίσι της λάμψης, τη δική σου νέα Φλωρεντία υπήρξες εκείνη η γυναίκα που πήρες από το χέρι νέους ή και άγνωστους καλλιτέχνες και “εκμεταλλευόμενη” το ταλέντο τους και την ευφυΐα σου τους εκτόξευσες στο υπέρτατο επίπεδο αναγνώρισης με τέτοιον τρόπο που οι ίδιοι σε είχαν ως θεά Άρτεμη και Αθηνά μαζί. Περισσότερα

Ρομαντικός γητευτής της μουσικής έζησε μια ζωή χαμένος στις νότες στις οποίες και βρήκε καταφύγιο από την ερωτική απογοήτευση (Γράμμα στον Φρεντερίκ Σοπέν)

Η κλίση σου στη μουσική ήταν εκεί να σε περιμένει ήδη από πολύ μικρή ηλικία αφού ο πατέρας σου έπαιζε βιολί και σε μύησε σε αυτόν τον υπέροχο κόσμο ήδη από πολύ νωρίς, ήσουν ένα παιδί θαύμα. Χάιδευες τα πλήκτρα με τα υπέροχα δάχτυλά σου Φρέντι και αυτά ανταποκρίνονταν στον παλμό που έδινες με τόση χάρη, απογείωνες τις νύχτες στα σπίτια όπου σε καλούσαν. Η μουσική ήταν το απόλυτο καταφύγιό σου στις δύσκολες μέρες και νύχτες, οι σονάτες σου και τα κοντσέρτα σου ήταν χαρακτηριστικά τρυφερά σαν ένα παιδί που αφηγείται με νότες ένα παραμύθι και εμείς το ακούμε να μας παίζει. Γιατί ένα παιδί της μουσικής ήσουν, ένας μικρός ερωτιδεύς. Υπήρξες ένας ρομαντικός της ζωής αν και η ζωή σου δεν ήταν και τόσο ρομαντική και στοργική μαζί σου. Περισσότερα

Στο άρμα της γραφής του και περπατώντας τις κρύες νύχτες στο Λονδίνο δημιούργησε χαρακτήρες και πρόσωπα που πάντα θα αντέχουν στον χρόνο (Γράμμα στον Κάρολο Ντίκενς)

Μεγάλες προσδοκίες, Ντέιβιντ Κόπερφιλντ, Δύσκολοι καιροί, είναι μόνο μερικά από τα κορυφαία σου μυθιστορήματα, εσένα που λόγω της αϋπνίας σου περπατούσες έξω στο Λονδίνο και αφουγκραζόσουν την ησυχία της πόλης. Έγραφες ο ίδιος πως έχοντας ως πρωταρχικό μου σκοπό να βγάλω τη νύχτα και επιδιώκοντας να τον επιτύχω, ανέπτυξα σχέσεις συμπάθειας με ανθρώπους που κάθε νύχτα, όλο τον χρόνο, είχαν μονάχα αυτό τον σκοπό, και κανέναν άλλο. Βάζεις λοιπόν τον μανδύα του επιθεωρητή και του δημοσιογράφου, του παρατηρητή και του περιπλανητή και περιδιαβαίνεις τους δρόμους και τις περιοχές του Λονδίνου, τις πιο μύχιες και ανεξερεύνητες, για να καταγράψεις σε αυτούς τους περιπάτους σου την κρυφή ζωή ενός άγνωστου Λονδίνου. Εκεί δηλαδή που μικρά παιδιά βιώνουν δύσκολες συνθήκες και παλεύουν για ένα κομμάτι ψωμί, εκεί που διάφορα αποβράσματα της νυχτερινής ζωής αναμετρώνται σε “μάχες” επιβίωσης υπό το πρίσμα σκοτεινών δράσεων και μιας αστυνομίας που άλλοτε βλέπει και άλλοτε παραβλέπει, εκεί που τα στοιχήματα και ο παράνομος τζόγος δίνουν και παίρνουν υπό τα βλέμματα αδίστακτων περαστικών, έτοιμων για όλα. Περισσότερα

Προσηλωμένος στην επιστήμη του θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή του, επίμονος και ακούραστος ερευνητής έθεσε τις βάσεις για όσα γνωρίζουμε σήμερα (Γράμμα στον Γαλιλαίο)

Δεν είχες αντιληφθεί τι προσέφερες σε αυτόν τον μοχθηρό κόσμο και στους ανθρώπους που σε δίκασαν, ήσουν εσύ που ανέτρεψες τις θεωρίες των Αρχαίων Ελλήνων με τον ζήλο και το μεράκι που σε διέκρινε καθ’ όλη τη διάρκεια της πλούσιας ζωής σου. Χωρίς σταματημό, με συγκέντρωση, με επιμονή, με υπομονή μα όχι πάντα με στήριξη πάλεψες για όλα όσα πίστευες και πρέσβευες. Οι πλανήτες ήταν οι συνοδοιπόροι σου, το σύμπαν ήταν το σπίτι σου, τα άστρα η συντροφιά σου καθώς και το τηλεσκόπιο που έγινε ένας άλλος αδερφός σου. Γαλιλαίε τι και αν η Ιερά Εξέταση θέλει να σε στείλει εις το πυρ το εξώτερον ως μίασμα και ως βλάσφημο, αυτά μπόρεσαν να καταλάβουν και αυτά κατάλαβαν. Περισσότερα

Δέσμια των αγωνιών της αλλά λυτρωμένη από τη γραφή βούτηξε στα νερά της λογοτεχνίας για να στεγνώσει το μελάνι της θλίψης της (Γράμμα στη Βιρτζίνια Γουλφ)

Ήσουν η κορυφαία του χορού στον κύκλο του Μπλούμσπερι όπου συμμετείχαν σημαντικές προσωπικότητες και στον οποίο και εσύ συμμετείχες ενεργά. Ήσουν η μόνη γυναίκα παρούσα και όμως οι άντρες σε άκουγαν με μεγάλη προσοχή και τους θάμπωνες με τις εισηγήσεις σου και τις παρεμβάσεις σου γιατί ήσουν ρηξικέλευθη. Είχες δυναμικότητα στην έκφρασή σου, είχες ευφυές μυαλό και είχες ρόλο πρωταγωνιστικό στα κοινά του καλλιτεχνικού κύκλου. Ο λόγος σου ήταν πολύτιμος και αυτό αποτελούσε για σένα μια μεγάλη διέξοδο, μαζί με τα πολλά και διάφορα γραπτά σου, στα προβλήματα που σε απασχολούσαν και σε οδηγούσαν σε καταστάσεις θλίψης και εσωστρέφειας. Κανείς δεν μπορεί να σου πει πως δεν πάλεψες να τιθασεύσεις το μέσα σου και τις φωνές στις οποίες ήθελες να επιβάλλεις σιωπή γιατί σε καθιστούσαν δυσλειτουργική στο έργο σου. Περισσότερα

Αυθεντικά ποιητικός και μόνιμα μελαγχολικός βάδισε μια ζωή οριακή αγκαλιά με την γραφή ως μέσο λύτρωσης (Γράμμα στον Κώστα Καρυωτάκη)

“Όσο πιο πολύ αγαπάμε και τόσο πιο πολύ άσκυφτοι γινόμαστε. Όσο πιο αληθινά αγαπάμε τόσο πιο ωραία υποφέρουμε” θα γράψει σε ύφος μελαγχολικό και ποιητικό η Μαρία Πολυδούρη προς τον ποιητή Φίλιππο Κλεωνά αναφερόμενη σε σένα. Είχες δημιουργήσει στη Μαρία αυτή την ακατάσχετη ερωτική διάθεση που ξεχείλιζε, εκείνη που μιλούσε μια γλώσσα την οποία καταλάβαινες και που για κάποιο διάστημα μοιραστήκατε. Μα εσύ ήσουν πολύ ανήσυχος, βάδιζες στα δικά σου μονοπάτια μελαγχολικός, καταθλιπτικός και με μια εσωτερική φωνή να σε καλεί να γράφεις μήπως και λυτρωθείς. Και όμως βυθιζόσουν σε έναν κόσμο γεμάτο θλίψη και απογοήτευση, σε μια πραγματικότητα που δεν σε χωρούσε, στην οποία αισθανόσουν ξένο σώμα. Πάλευες με τις ερινύες που σε είχαν καταστήσει έρμαιο του εαυτού σου και σκιά του επίσης. Περισσότερα

Μάγεψες τη λογοτεχνία με την πολυδιάστατη γραφή σου και μέσω αυτής έχτισες μοναδικά την τέχνη του σύγχρονου κοινωνικού μυθιστορήματος (Γράμμα στον Γκυ ντε Μωπασάν)

Στον Οξαποδώ με συγκλόνισες και ήμουν μόλις στην εφηβεία, σε διάβασα απνευστί και αμέσως είδα όλο αυτό το σκηνικό ενός παραμορφωμένου όντος να σε κατατρέχει, τότε το κατάλαβα όταν το ξαναδιάβασα μετά από είκοσι χρόνια, τότε που ανακάλυψα και τον περίφημο πίνακα του Μουνχ “Η κραυγή”. Αμέσως το μυαλό μου κυριεύτηκε από αυτή την σχεδόν εξπρεσιονιστική μορφή, αυτήν την περίεργη μορφή που μοιάζει να έρχεται από ένα άλλο σύμπαν, μια μορφή μεταφυσική και εξωγήινη που δεν ξέρουμε τι ζητάει και αν έχει σκοπό να κάνει κακό ή απλά περιφέρεται ως ένας άγνωστος Χ ανάμεσά μας. Από την μία πλευρά ο πίνακας και από την άλλη η ιστορία σου και να το πάντρεμα! Του έδωσες λόγο να υπάρχει γιατί αυτό το άυλο πρόσωπο πολιορκούσε τα βράδια σου και σε κυνηγούσε από δωμάτιο σε δωμάτιο, σαν μια μαύρη σκιά όμοια με τα φαντάσματα που έβλεπε ο Γκόγια στα όνειρά του ή μάλλον στους εφιάλτες του για να είμαι πιο ακριβής. Περισσότερα

Υπερήφανος και γενναίος πολέμησε τον εχθρό της δημοκρατίας με την οικουμενική μουσική του μεταφέροντας μήνυμα σε όλον τον κόσμο (Γράμμα στο Μίκη Θεοδωράκη)

Γεννήθηκες μια μέρα του Ιούλη στη Χίο, σε μια δύσκολη εποχή για την Ελλάδα, τρία χρόνια μόλις από την θλιβερή και τραγική συνθήκη της Μικρασιατικής καταστροφής. Σαν αυτή η χρονιά και η μνήμη των γεγονότων να σε σημάδεψε βαθιά μέσα στην ψυχή σου και να σε ακολουθούσε για πάντα Μίκη, σαν να είχες ανάγκη να υπερασπιστείς με κάθε τρόπο εφεξής την πατρίδα σου με κάθε τρόπο. Ζυμώθηκες άλλωστε με τις πολιτικές εξελίξεις ήδη από πολύ νωρίς και πήρες το περίφημο βάπτισμα του πυρός από την περίοδο της κατοχής αγωνιζόμενος για το δίκαιο και την ελευθερία. Η ζωή σου είναι λόγος έμπνευσης για όλους εμάς που με τα τραγούδια σου και την προσωπικότητά σου μας καθοδηγείς και πάντα είσαι στο πλευρό μας. Ποτέ δεν έπαψες ακόμα και στα γεράματά σου να εκφράζεσαι, να γράφεις, να μιλάς ανοιχτά για την καταπίεση, για το άδικο, για όσα σε απασχολούσαν, παρέμενες ενεργός πολίτης και άξιος εκπρόσωπος της ιστορίας της χώρας αλλά και του κόσμου. Περισσότερα