Ο πόλεμος που αιματοκύλησε την Ευρώπη και κατέστρεψε λαούς και πόλεις (Ζαν Εσενόζ, 14, Εκδόσεις Ίκαρος)

Στην φιλοσοφία του βιβλίου του Έριχ Μαρία Ρεμάρκ, Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο ο Ζαν Εσνόζ, ένας εκ των κορυφαίων εκπροσώπων της γαλλικής σύγχρονης λογοτεχνίας, επανέρχεται με ένα βιβλίο αφιέρωμα στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, εκατό χρόνια μετά. Ένας πόλεμος που ρήμαξε την Ευρώπη και στοίχισε τη ζωή σε τόσες ψυχές, μία σύρραξη που διήρκησε 5 χρόνια και κατέστρεψε περιουσίες, μνημεία και κυρίως την ανθρώπινη ύπαρξη και την αξιοπρέπειά της. Αναρωτιέται κανείς, θα είναι ο πρώτος ή ο τελευταίος πόλεμος που έλαβε χώρα σε αυτό τον τόσο μάταιο κόσμο που διψάει για αλληλοσπαραγμό και τρέφεται από κακία και εχθρότητα; Δυστυχώς όχι, και μάλιστα, αυτός ο πόλεμος, ο τόσο αιματηρός και διχαστικός θα οδηγούσε, μετά την συντριβή της Γερμανίας και την ταπείνωση που βίωσε, σε έναν ακόμα πιο οδυνηρό πόλεμο που αποτελείωσε ό,τι είχε απομείνει και στιγμάτισε μια για πάντα τον κόσμο του χθες και του σήμερα, τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Περισσότερα

Περιδιαβαίνοντας στα χρόνια της υπό κατάρρευση βρετανικής αυτοκρατορίας (W. Somerset Maugham, Χονολουλού και άλλα διηγήματα, Εκδόσεις Άγρα)

Τα διηγήματα του Maugham είναι οι πίνακες του Γκωγκέν, για τον οποίο άλλωστε έχει γράψει και μία βιογραφία, σε λέξεις. Είναι διηγήματα που θα ξαναδιάβαζε κάποιος για να ανακαλύψει διαφορετικές πτυχές των ιστοριών. Εξάλλου όπως ο ίδιος αναφέρει εύστοχα στον πρόλογο του βιβλίου που διανθίζει τα διηγήματα και τα προαναγγέλλει: “Από τις απαρχές της ιστορίας, οι άνθρωποι συγκεντρώνονταν γύρω από υπαίθριες φωτιές ή στην αγορά για να ακούσουν ιστορίες. Αυτή η επιθυμία μοιάζει βαθιά ριζωμένη στην ανθρώπινη ύπαρξη όσο και το αίσθημα της ιδιοκτησίας”. Ο Maugham στα διηγήματά του μας ταξιδεύει στον χρόνο της βρετανικής αυτοκρατορίας, η οποία βρίσκεται στα πρόθυρα διάλυσης, σε μία διαδικασία αποδόμησης, σαν ένα λαμπερό αστέρι που ολοένα και χάνει την λάμψη του. Αυτό υπονοείται από την αφήγησή του, από τον τόνο που χρησιμοποιεί και καταφέρνει να μας μεταφέρει την δραματική ατμόσφαιρα, τον συναισθηματικό ξεπεσμό των πρωταγωνιστών και την αφαίμαξη που πραγματοποιείται. Περισσότερα

Μια έντονη διεργασία εσωτερικής μάχης ανάμεσα στο σκάκι και την πραγματικότητα (Vladimir Nabokov, Η άμυνα του Λούζιν, Εκδόσεις Μεταίχμιο)

Γιατί η πραγματική ζωή δεν είναι συνυφασμένη με το σκάκι, το σκάκι αποτελεί έναν διαφορετικό κόσμο, ξεχωριστό, μοναδικό, ανεξάρτητο. Η σκέψη, ο συλλογισμός, η ύπαρξη του ήρωα Λούζιν καθορίζεται σε βαθμό παραληρήματος πολλές φορές από το παιχνίδι. Είναι αυτό το παιχνίδι, το επικίνδυνο, το απρόβλεπτο που οδηγεί τη ζωή του μέσα από έναν λαβύρινθο και ένα αίνιγμα, θα καταφέρει να βγει αλώβητος ή θα καταστεί θύμα του; Γιατί όπως και στο μυθιστόρημα του Δον Σανδάλιο που έγραψε ο Miguel de Unamuno (εκδ. Άγρα), ο σκακιστής και παίκτης είναι πάνω από όλα ένας αρχαιολόγος των κινήσεών του με την έννοια πως σκάβει βαθιά στο νου του για να φέρει στην επιφάνεια διαδρομές και στοές για το εκάστοτε πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει. Είναι παράλληλα και ένας αναζητητής λύσεων, ένας στρατιώτης και ένας πολεμιστής μίας διαφορετικής κάθε φορά αναμέτρησης, η έκβασή της προφανώς πάντα άγνωστη. Εκεί έγκειται όλη η δυσκολία και η ιδιαιτερότητα αυτού του περίεργα δομημένου παιχνιδιού, ένα παιχνίδι που απαιτεί συγκέντρωση, επιμονή, υπομονή, εστίαση και καθόλου πανικό.Περισσότερα

Μέσα από σκηνές γκροτέσκες αποκαλύπτεται η κωμική πλευρά μιας μεγαλοφυΐας (Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, Η γυναίκα ενός άλλου & Ο άντρας κάτω από το κρεβάτι, Εκδόσεις Ερατώ)

Ο Ντοστογιέφσκι δοκιμάζει την τύχη του και την δύναμή του σε μία άλλη κατηγορία και σε ένα άλλο είδος που εμπεριέχει θεατρικά στοιχεία, με διογκωμένα και υπερβολικά δοσμένη φρασεολογία των ηρώων του για να δικαιολογήσουν ανεξήγητες και εκδηλωμένες συμπεριφορές έκπληξης ως προς αυτά που συμβαίνουν και τα οποία τους εκθέτουν ανεπανόρθωτα. Μακριά από τα μυθιστορήματα, τα τόσο δραματικά και σκληρά, που τον καθιέρωσαν στην παγκόσμια λογοτεχνία αλλά με την ίδια ακριβώς ωμότητα, εισβάλει στον κόσμο τον θεατρικό που θρέφεται από την ανταλλαγή ιλαρών λογυδρίων μεταξύ των πρωταγωνιστών όταν πρόκειται για εξαπάτηση συζύγων ή απιστία γυναικών. Ενώπιον ενός κωμειδυλλίου, γνωστό και πολλά υποσχόμενο είδος εκείνη την εποχή, που σατιρίζει την συζυγική πραγματικότητα και φέρνει στην επιφάνεια την αντιζηλία μεταξύ ανδρών στον δρόμο της υπεράσπισης της προσωπικής τους τιμής, ο Ντοστογιέφσκι ξεδιπλώνει την συγγραφική του ιδιοφυία χαρίζοντας μας ένα σαρδόνιο χιούμορ με καρικατουρίστικες μορφές να περιγράφονται και να αναλύονται με την αξιοπρέπεια να γίνεται θυσία στον γυναικείο βωμό που δεν χάνει την ευκαιρία να πάρει το αίμα του πίσω.Περισσότερα

Εκκωφαντική μαρτυρία για τα πεπραγμένα μίας ανείπωτης τραγωδίας (Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, Τσέρνομπιλ. Ένα χρονικό του μέλλοντος, Εκδόσεις Πατάκη)

Στην Αλεξίεβιτς απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2015 για τον αγώνα της και την προσπάθειά της να επικοινωνήσει στον κόσμο το απεχθές αυτό έγκλημα που κόστισε την ζωή σε τόσους ανθρώπους και καταδίκασε το μέλλον αφού ουσιαστικά εξολοθρεύτηκε έμμεσα ή άμεσα κάθε μορφή ζωής, από τα σκουλήκια της γης και τα ζώα μέχρι τα μωρά στην κοιλιά των μαμάδων τους και τις ζωές ανδρών και γυναικών. Η ίδια με πραγματική δημοσιογραφική ταυτότητα – γιατί αυτός είναι ο πραγματικός ρόλος του έγκριτου και μαχητή δημοσιογράφου – θα επωμιστεί με τον δύσκολο ρόλο της καταγραφής και αποκάλυψης όλων αυτών των καταστάσεων, των εικόνων και των στιγμών που προκαλούν ανατριχίλα και αποτροπιασμό μέσα από αφηγήσεις και μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα, έχασαν δικούς τους ανθρώπους, είδαν τα παιδιά τους να πεθαίνουν ή να επιζούν κλεισμένα σε νοσοκομεία και κλινικές, είδαν μία κόλαση που κανείς δεν εύχεται σε κανέναν να ζήσει ποτέ και πουθενά. Περισσότερα

Ανεκτίμητοι θησαυροί μιας ακατέργαστης και νεανικής ψυχής (Έντγκαρ Άλαν Πόε, Τα νεανικά ποιήματα, Εκδόσεις Gutenberg)

Όπως σε όλους τους δημιουργούς έτσι και στον νεαρό Πόε τα ερεθίσματα ήταν πολλά και οι επιρροές αρκετές. Παρ’ όλα αυτά, εκείνος με το λίκνο του καταραμένου ποιητή να είναι από νωρίς αναμμένο και με ένα πολύ ιδιαίτερο ύφος άφησε το στίγμα του. Με μία προσωπική γραφή που σφράγισε το έργο του, καλλιέργησε το περιβόλι της ψυχής του με ζέση, ζήλο και επιμονή μακριά από την δημοσιότητα και τα φώτα που έτσι και αλλιώς εκείνη την εποχή ήταν περιορισμένα και αναδύθηκε όλο το φάσμα του αστείρευτου ταλέντου του. Ο Πόε θα βρεθεί ανάμεσα σε κινήματα της εποχής και προσωπικότητες όπως ο Λόρδος Βύρων για να αντλήσει τα θέματά του, όμως σύντομα θα δρομολογήσει την δική του συγγραφική πορεία και θα γράψει για όλα αυτά που τον έκαιγαν βαθιά μέσα του, τον έρωτα από την μία και το σκοτάδι της κατάθλιψης και στην συνέχεια του θανάτου από την άλλη, έχοντας πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού τα πρώιμα διδάγματα που εισέπραξε.Περισσότερα

Μπλέκοντας στου έρωτα τα δίχτυα όπου όλα είναι ρευστά και αβέβαια (Guy de Maupassant, Η τέχνη του χωρισμού, Εκδόσεις Ροές)

Στο στοιχείο της ευάλωτης φύσης των ηρώων του, ο Μωπασσάν δεν φείδεται λόγων, εμμένει σθεναρά γιατί έτσι ξεγυμνώνει κάθε ανησυχία τους, τους ξεμπροστιάζει ενώπιον του αναγνώστη και καυτηριάζει με κωμικό και σκωπτικό τρόπο εκείνους που λυγίζουν μπροστά στο τέρας της αιώνιας ερώτησης, να την παρατήσω ή μήπως θα την πληγώσω ανεπανόρθωτα? Παρελαύνουν στα διηγήματά του, που καταγράφουν ειρωνική διάθεση από μέρους του, απατημένες σύζυγοι, αδίστακτοι προικοθήρες, ονειροπόλοι και φρενοβλαβείς σύζυγοι, γυναίκες στα όρια της κατάρρευσης λόγω ερωτικής υποτροπής, κάθε λογής ερωτική κρίση βρίσκει εδώ τον λόγο ύπαρξής της γιατί  ο άνθρωπος δίχως τον έρωτα μοιάζει με ένα ψάρι έξω από το νερό. Και άρα πώς να αντισταθεί ενάντια σε αυτό που τον εξουσιάζει αλλά συνάμα αυθαδιάζει; Περισσότερα

Ο άνθρωπος μπροστά στη δύναμη και το μεγαλείο της φύσης (Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Το βιβλίο των φανταστικών όντων, Εκδόσεις Πατάκη)

Φανταστικά όντα στοιχειώνουν από γεννήσεως του κόσμου τις ανθρώπινες ζωές γιατί ο άνθρωπος μπροστά στη δύναμη της φύσης και στο μεγαλείο της έχει ανάγκη να εκφράσει τις φοβίες του, τις απορίες του, τις σκέψεις του με τρόπο πολλές φορές παράλογο, μεταφυσικό και υπερβολικό. Είναι αδύνατο ο άνθρωπος να αντισταθεί στην ερμηνεία φαινομένων για αυτό και επιστρατεύει κάθε είδους φανταστικής διάθεσης για να καλύψει την άγνοιά του και τους προβληματισμούς του. Ο Μπόρχες σε αυτό το βιβλίο και με την ιδιότητα του ποιητή, του πεζογράφου αλλά και του δοκιμιογράφου καταφέρνει να αγγίξει και να περιγράψει όλα αυτά τα περίεργα και εκκεντρικά όντα που ο άνθρωπος φαντάζεται. Είναι ένα λεξικό και ένα “συναξάρι” όπως αναφέρεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου. Περισσότερα

Προσωπογραφίες χειραφετημένων και ανεξάρτητων γυναικών (Κέιτ Σοπέν, Η ιστορία μιας ώρας και άλλα διηγήματα, Εκδόσεις Ροές)

Η Μπερτ Μοριζό υπήρξε από τις πρώτες γυναίκες ζωγράφους του ιμπρεσιονισμού, η οποία ούτε λίγο ούτε πολύ απεικόνισε στους πίνακές της, τους τολμηρούς για την εποχή, μία γυναίκα ελεύθερη, ανεξάρτητη, σίγουρη για τον εαυτό της και μακριά από την αντρική επίβλεψη και πίεση. Οι γυναίκες της Μοριζό με τις γυναίκες της Σοπέν δεν απέχουν πολύ αν και οι ηρωίδες της Σοπέν είναι πιο σκεπτικές, πιο αμήχανες, πιο προκλητικές, λιγότερο ρομαντικές πολλές φορές και ακροβατούν ανάμεσα στην χειραφέτηση και την απελευθέρωση του εαυτού τους από τα στεγανά της εποχής. Η Σοπέν μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον πολυπολιτισμικό και πολύγλωσσο και παίζει πολλές φορές με τα τοπωνύμια, τα ονόματα ενώ χρησιμοποιεί πολύ συχνά εκφράσεις ιδιαίτερα πιπεράτες και πικάντικες που ερεθίζουν την ανάγνωσή μας. Περισσότερα

Μαρτυρίες από τον καιρό των διώξεων και των βασανιστηρίων (Βασίλι Γκρόσμαν, Τα πάντα ρει, Εκδόσεις Γκοβόστη)

Ο Βασίλι Γκρόσμαν είναι, για όσους δεν γνωρίζουν, ο συγγραφέας του αριστουργηματικού “Ζωή και πεπρωμένο” που συγκαταλέγεται στα κορυφαία μυθιστορήματα του πολύκροτου και άστατου 20ου αιώνα, ενός αιώνα που βάφτηκε με αίμα και θάνατο για να εξυπηρετήσει τις διαθέσεις αδίστακτων εξουσιαστών που καρπώθηκαν την εξουσία και ανελίχθηκαν σε μία εποχή ανασφαλή και επισφαλή. Ένας από αυτούς τους αιμοσταγείς “ηγέτες” ήταν και ο Στάλιν, ο οποίος κατόρθωσε στην πάλαι ποτέ Σοβιετική Ένωση να καταπατήσει ελευθερίες και να επιβάλει με όρους δικούς του μία πολιτική συνθήκη απολυταρχικής φύσεως και το χειρότερο να εμπνεύσει χιλιάδες κόσμου να τον εμπιστευτούν και να τον ακολουθήσουν χωρίς όρους και κανόνες. Περισσότερα

Μαρτυρίες από περιπλανήσεις και ταξίδια ενός οικουμενικού ανθρώπου (Αλμπέρ Καμύ, Ημερολόγια ταξιδιού, Εκδόσεις Πατάκη)

Τα ημερολόγια ταξιδιού από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Νότια Αμερική που έχουμε την τύχη να διαβάζουμε και στα ελληνικά χάρη στις εκδόσεις Πατάκη δεν είναι απλά καταγραφές και αναμνήσεις, μέσα από αυτά τα ημερολόγια σκιαγραφείται η προσωπικότητα, η σκέψη και η φιλοσοφία του μεγάλου Νομπελίστα. Έχουν παιδευτικό χαρακτήρα και είναι ποτισμένα με στοχασμό, ποιητικότητα, λυρικότητα και πραγματικότητα. Είναι ένας μοναδικός τρόπος να έρθουμε σε επαφή με τις ενδόμυχες αναζητήσεις του Αλμπέρ Καμύ, ο οποίος ακόμα και στην άλλη άκρη του κόσμου δεν παύει να συλλογάται, δεν παύει να παρατηρεί και να καταθέτει τις δικές του απόψεις για τα θέματα που τον απασχολούν. Και πέρα όμως από αυτά τα στοιχεία, αποτελεί και μία πρώτης τάξεως ευκαιρία να γνωρίσουμε τον άνθρωπο Καμύ, τον αδύναμο και ασθενικό Καμύ που όμως δεν σταματά να είναι ενεργός και δραστήριος παρά την αρρώστια που τον κατατρέχει. Πρόκειται για μια μορφή οικουμενική, παγκόσμια που παραμένει αξεπέραστη όσα χρόνια και αν περάσουν.Περισσότερα

Ένα ποίημα βάλσαμο για την ψυχή και φάρμακο για τον νου (Ράντγιαρντ Κίπλινγκ, Αν, Εκδόσεις Διόπτρα)

Είναι συναρπαστικό πως μερικές λέξεις με τη μορφή ποιήματος μπορούν και δημιουργούν ένα ολόκληρο σύμπαν σκέψης. Δεν είναι όμως ένα απλό ποίημα, είναι ένα ποίημα με νόημα και διαχρονικό, ένα ποίημα που με αφετηρία έναν υποθετικό σύνδεσμο όπως είναι το αν συγκινεί μικρούς και μεγάλους, ένα ποίημα διδακτικό και βαθιά διεισδυτικό για τον κόσμο που μας περιβάλλει και στον οποίο έχουμε κληθεί να ζήσουμε. Για να είμαστε ακριβείς αυτό το ποίημα αφορά σε όλους και απευθύνεται σε όλους, μικρούς και μεγάλους, γιατί είναι οικουμενικό και ποτέ δεν έπαψε να εμπνέει τον άνθρωπο με τα διδάγματά του. Ο Κίπλινγκ σε όλα του τα πεζά όπως για παράδειγμα στο βιβλίο “Ο άνθρωπος που θα γινόταν βασιλιάς” μας εντάσσει σε ένα πλαίσιο αλληγορικών εικόνων, με μια ποιητικότητα εμφανέστατη στο λόγο του.Περισσότερα