Για τον παλιό κόσμο που φεύγει και χάνεται στον χρόνο (Joseph Roth, Φράουλες, Εκδόσεις Άγρα)

Στο βιβλίο αυτό που εμφανίζεται αποσπασματικό αλλά έντονα φορτισμένο, ο αναγνώστης γίνεται κοινωνός της κρίσης του αφηγητή, μιας κρίσης ψυχολογικής που τον κεραυνοβολεί. Ο Ροτ κάνει αναφορά σε μία πατρίδα που είναι χαμένη, σε έναν τόπο που δεν γεννά πια χαρά και δεν εκπέμπει ανεμελιά και γαλήνη. Μιλάει για τα παλιά χρόνια και μας αφήνει με μια πικρή γεύση για το αβέβαιο παρόν, το οποίο πλέον ζει. Ο τόπος στον οποίο αναφέρεται το μυθιστόρημα είναι η περίφημη Γαλικία, τόπος καταγωγής του, αυτήν την οποία και μνημονεύει με έναν μελαγχολικό τόνο και μία συναισθηματική φόρτιση που είναι έκδηλη: “Εδώ έβγαιναν οι ωραιότερες φράουλες. Δεν κοίταζαν να κρυφτούν διακριτικά, όπως το συνηθίζουν αλλού. Έκοβαν το δρόμο αυτών που τις έψαχναν. Έτρεμαν βαριές απ’ τα λεπτά αλλά ανθεκτικά κοτσανάκια τους. Ήταν μεγάλες και φύτρωναν τόσο χαμηλά, τόσο κοντά στο χώμα, όχι από ταπεινοσύνη αλλά από περηφάνια. Έπρεπε να σκύψεις για να τις μαζέψεις”.

Περισσότερα

Πολιτικά απόνερα μιας ηχηρής και ταπεινωτικής ήττας (J. M. Keynes, Δυο αναμνήσεις από το Μπλουμσμπερι στο Παρίσι, Εκδόσεις Άγρα)

Ο Πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος έχει μόλις τελειώσει και οι νικητές του πολέμου συζητούν και διαπραγματεύονται την τύχη της ηττημένης και κατατροπωμένης Γερμανίας, μιας δύναμης που μόνο για λίγο καιρό ξαποσταίνει μιας και στην αυγή της δεκαετίας του 1930 θα φανούν τα σημάδια ανάκαμψής της και επαναφοράς της στο πολιτικό προσκήνιο ως ισχυρή δύναμη, έτοιμη να διαδραματίσει και πάλι ρόλο καθοριστικό, με τραγικές όμως συνέπειες για τον κόσμο. Και όλα αυτά απορρέουν από την ντροπιαστική συνθήκη ανακωχής που υπεγράφη μεταξύ των κρατών της Αντάντ και της Γερμανίας. Όλα αυτά που περιγράφει ο Κέυνς είναι συμβάντα και περιστατικά στο παρασκήνιο των αποφάσεων, αποφάσεις που ατενίζοντάς τες με την άνεση του χρόνου έκριναν την ιστορία και δημιούργησαν δυσχερές μέλλον.Περισσότερα

Ο ευρωπαϊκός πολιτισμός υπό ισχυρό καθεστώς σήψης (Franz Kafka, Η σωφρονιστική αποικία, Εκδόσεις Κίχλη)

Είμαστε ακριβώς στο ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου πολέμου και ο συγγραφέας Φραντς Κάφκα αποφασίζει να γράψει σε παράλληλο χρόνο δύο συγκλονιστικά κείμενα, το ένα είναι η Δίκη που όλοι γνωρίζουμε και το άλλο είναι η Σωφρονιστική αποικία που πολλοί δεν γνωρίζουμε. Η σωφρονιστική αποικία όπως ακριβώς και η Δίκη είναι ο καθρέφτης του συγγραφέα που χαράσσει την ψυχική του ανησυχία στο χαρτί έτσι όπως ακριβώς εγγράφει το μηχάνημα βασανισμού πάνω στο σώμα του καταδικασμένου. Ο Κάφκα είναι συγκλονισμένος από τις περιγραφές που διαβάζει στο βιβλίο του Ρόμπερτ Χάιντλ, Το ταξίδι μου στις σωφρονιστικές αποικίες που εκδόθηκε το 1912. Επιχειρεί με την σειρά του ένα ταξίδι στον απεχθή τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος αποφασίζει να μεταχειριστεί τον όμοιό του, τον “εγκληματία”, τον εχθρό, τον αντιφρονούντα. Ο Κάφκα τελεί ο ίδιος υπό συναισθηματική σύγχυση και κατάρρευση καθώς χωρίζει με την αγαπημένη του Φελίτσε Μπάουερ και διαλύεται ο αρραβώνας του και η γραφή του είναι η λύτρωσή του απέναντι στον συναισθηματικό πυρετό που υπομένει.Περισσότερα

Ιστορίες ποτισμένες με αγάπη και τρυφερότητα (Hans Christian Andersen, Η φιλοσοφική λίθος και άλλες ιστορίες, Εκδόσεις Αιώρα)

“Το να ζεις μόνο δεν είναι αρκετό, είπε η πεταλούδα. Πρέπει να έχεις λιακάδα, ελευθερία και ένα μικρό λουλούδι” είχε γράψει ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Ταξιδεύοντας στην Κοπεγχάγη έχει κανείς την αίσθηση πως στα στενά σοκάκια της πόλης κρύβεται ένας από τους μεγαλύτερους παραμυθάδες που γνωρίσαμε. Είχε την τύχη να αναγνωριστεί σχετικά νωρίς και να εκτιμηθεί το πολύτιμο έργο του αλλά σαν μια βαριά και σκοτεινή σκιά πάντα να τον ακολουθούσε μιας και τα παιδικά του χρόνια ήταν δυστυχισμένα. Ίσως να ήταν αυτή η στενάχωρη περίοδος της ζωής του η αφορμή για να γράψει τόσες και τόσες ιστορίες που όλες έχουν και έναν διδακτικό χαρακτήρα αφού ο ίδιος ανέφερε κάποτε πως “βρίσκω μια ιδέα για μεγάλους και μετά αφηγούμαι την ιστορία σε μικρούς, έχοντας πάντα στο μυαλό μου ότι ο πατέρας και η μητέρας τους με ακούνε ͘  και πρέπει να θρέψω και το δικό τους μυαλό”.Περισσότερα

Έχοντας πιαστεί στον ιστό μιας πληγωμένης αγάπης (Αντρέ Ζιντ, Η στενή πύλη, Εκδόσεις Μεταίχμιο)

“Αγωνίζεσθε εισελθείν δια της στενής πύλης, ότι η πλατεία η πύλη και ευρύχωρος η οδός η απάγουσα εις την απώλειαν, και πολλοί εισίν οι εισερχόμενοι δι’ αυτής. Τι στενή η πύλη και τεθλιμμένη η οδός η απάγουσα εις την Ζωήν, και ολίγοι εισίν οι ευρίσκοντες αυτήν”. Η ιστορία που παρουσιάζεται εδώ μετράει τις πληγές που δημιουργεί η αγάπη ενώ στέλνει μηνύματα αγάπης. Ποιος μπορεί να αντισταθεί στην αγάπη και τον έρωτα και με ποια δύναμη ψυχής μπορεί να απαρνηθεί για να σώσει τον πλησίον του; Η δύναμη της αγάπης, όπως αποκαλύπτεται σε κάθε στιγμή της αφήγησης, είναι αστείρευτη αλλά είναι επώδυνη και χτυπάει αυτόν που δεν είναι έτοιμος να δεχτεί τα όποια χτυπήματά της. Ο Ζιντ, μέσω του νεαρού πρωταγωνιστή Ζερόμ, καταδεικνύει και την δική του ερωτική αναστάτωση όταν στα πρώτα βήματα της ζωής του καλείται να αναγνωρίσει την ομοφυλοφιλική του πλευρά, αυτός ο αγώνας μέσα του προκαλεί συναισθηματικά ρήγματα δύσκολα προς διαχείριση.Περισσότερα

Σε αναζήτηση εαυτού μετά από μια σκληρή εμπειρία (Toni Morrison, Ο γυρισμός, Εκδόσεις Παπαδόπουλος)

Η Μόρισον, στην οποία άξια απονεμήθηκε το Νόμπελ το 1993 για την ενασχόλησή της με ποικίλα θέματα της ανεξήγητης πολλές φορές ανθρώπινης φύσης, σκιαγραφεί και ζωγραφίζει με λέξεις την προσωπογραφία ενός ανθρώπου που συμπυκνώνει, αν μη τι άλλο, πληγές της ίδιας της Αμερικής. Αναμφίβολα τις πληγές του πολέμου και της μετατραυματικής εμπειρίας στρατιωτών που έφυγαν για το μέτωπο χωρίς να γνωρίζουν ουσιαστικά τον ρόλο τους, μιας χώρας που έστειλε τα παιδιά της σε έναν πόλεμο ανούσιο, αυτόν της Κορέας και σε τόσους άλλους – Βιετνάμ, Ιράκ, Αφγανιστάν – και που κανείς δεν γνωρίζει ποιοι οι λόγοι της παρέμβασης σε απομακρυσμένες περιοχές. Αθώα ψυχή και ο Φρανκ πληρώνει το τίμημα της εκεί παρουσίας του, προσπαθεί να λυτρωθεί για το έγκλημα που διέπραξε εν γνώσει του μεν αλλά στο οποίο οδηγήθηκε θολωμένος από τα γεγονότα δε και την πάλη με τα φαντάσματα που έπρεπε να αποδιώξει. “Τι σόι άντρας είναι” θα αναρωτηθεί και αυτή η ερώτηση στροβιλίζεται συνεχώς σαν τυφώνας στο βασανισμένο μυαλό του. Και η απάντηση πλανάται και αιωρείται δίχως να μπορεί να δοθεί, ο ίδιος μοιάζει να μην κατανοεί, να καθίσταται αδύνατος να ερμηνεύσει την αποτρόπαιη πράξη του.Περισσότερα

Χορεύοντας με τον δαίμονα και τους νεκρούς (Gustave Flaubert, Η γυναίκα του κόσμου και άλλες ιστορίες, Εκδόσεις Gutenberg)

Στο επίμετρο στο τέλος του βιβλίου γραμμένο από τον επιστήθιο φίλο του Maxime du Camp μαθαίνουμε πολλά στοιχεία για τον φιλάσθενο νεαρό Φλωμπέρ, τις κρυφές χάρες του, την μεγαλοφυΐα του, τις αδυναμίες του και με αυτόν τον τρόπο γινόμαστε κοινωνοί των νεανικών του χρόνων και των γεγονότων που επηρέασαν την πρώιμη γραφή του. Στα διηγήματα αυτά ο νεαρός Φλωμπέρ, τα οποία ειρήσθω εν παρόδω ανακοινώνουν όλα αυτά που θα επακολουθήσουν στα ύστερα μυθιστορήματά του όπως «Η Μαντάμ Μποβαρύ», «Μπουβάρ και Πεκισέ», «Ο πειρασμός του Αγίου Αντωνίου», είναι κυριευμένος από την εικόνα του θανάτου. Όλα τα διηγήματα χαρακτηρίζονται από έναν δραματικό τόνο που είναι έκδηλος και εξουσιάζει τον αναγνώστη καθιστώντας τον και αυτόν έρμαιο των πιο σκοτεινών δυνάμεων της μη ζωής και της ανυπαρξίας του πληγωμένου από τη ζωή συγγραφέα. Μπροστά στην προσωπική του φιλάσθενη φύση φαίνεται πως ο ίδιος ο Φλωμπέρ δηλώνει ανίκανος να ανταπεξέλθει και η εικόνα του θανάτου του στοιχειώνει το μυαλό και ακυρώνει τις επιθυμίες του.Περισσότερα

Όταν έρωτας και φύση πρωταγωνιστούν (Γιάκομπσεν, Μόγκενς, Εκδόσεις Ροές)

Συγγραφέας, ποιητής, καλλιτέχνης, ο Γιάκομπσεν κινείται στα χνάρια του συμπατριώτη του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Ο αφηγηματικός του οίστρος είναι τόσο διαχυτικός, η λογοτεχνική του πινελιά τόσο πολύχρωμη και θελκτική που η νουβέλα του “Μόγκενς” καθίσταται ένα απαραίτητο σύγγραμμα, ένα φιλοσοφικό παραμύθι, μία σαγηνευτική εξωτερίκευση των πνευματικών ανησυχιών του συγγραφέα και μία ερωτική ψυχολογική ανάλυση που κανείς δεν πρέπει να χάσει με κανέναν τρόπο. Γραμμένο το 1872, σε ηλικία μόλις 25 χρονών η νουβέλα αυτή αποκαλύπτει το αστείρευτο έμφυτο ταλέντο ενός καταραμένου δημιουργού – δυστυχώς πεθαίνει μόλις σε ηλικία 38 ετών – ενός ανθρώπου που μοιάζει να γράφει με όρους ζωγραφικής σχηματίζοντας με τον λόγο του ηχοχρώματα ψυχής μοναδικής ομορφιάς και αξίας.Περισσότερα

Η ανάγκη για αλλαγή γραμμής και ο ρόλος της εξουσίας (Carlos Fuentes,Ο Νίτσε στο μπαλκόνι, Εκδόσεις Κλειδάριθμος)

“Τον γνώρισα τυχαία. Ήταν μια νύχτα κάτι περισσότερο από ζεστή, ήταν μια νύχτα βασανιστική, που κολλούσε πάνω σου, μια νύχτα δίχως στιγμή ανάπαυσης. Απ’ αυτές τις νύχτες που δεν απαλύνουν τη ζέστη της ημέρας αλλά αντίθετα την αυξάνουν. Λες και η μέρα συσσώρευε τη θερμότητά της, ώρα με την ώρα, για να την εξαπολύσει όλη μαζεμένη στο σβήσιμο του δειλινού και να την παραδώσει, σαν μια νύφη μελανή και κηλιδωμένη, στην ατέρμονη νύχτα”. Σε ένα Μεξικό που κλονίζεται από ένα έντονο αίσθημα για αλλαγή και επανάσταση και όλα βρίσκονται εν μέσω τρικυμίας πολιτικής και κοινωνικής, ο αφηγητής ανταμώνει με έναν άνδρα, παράξενο και εκκεντρικό που αποκαλύπτεται πως είναι ο φιλόσοφος του 19ου αιώνα, Νίτσε. Με τη βοήθειά του και με συντροφιά τις απόψεις του, ο αφηγητής καταθέτει όσα συμβαίνουν στο Μεξικό που σιγοβράζει από τις εξελίξεις ενώ στη πορεία φλέγεται από δολοφονίες, ανατροπές προσώπων, εξαφανίσεις και πολιτική αστάθεια. Περισσότερα

Η εφεύρεση ενός αινιγματικού και μοναχικού ανθρώπου (Λουίτζι Πιραντέλο, Ο μακαρίτης Ματία Πασκάλ, Εκδόσεις Μεταίχμιο)

Ο Λουίτζι Πιραντέλο μιλάει δια στόματος Ματία Πασκάλ για έναν άνθρωπο που είναι όμηρος ενός διττού εαυτού, μιας δραματικής συγκυρίας που τον βρίσκει αιχμάλωτο της ίδιας του της ύπαρξης ή της ανυπαρξίας. Ως Ματία Πασκάλ θα βιώσει την απαξίωση από την ίδια του τη γυναίκα και πεθερά μετά τον αιφνίδιο θάνατο του πατέρα του. Θα προσπαθήσει να ορθοποδήσει μέσα σε ένα περιβάλλον εχθρικό όπου όλοι τον έχουν ξεγραμμένο, δεδομένο και παραμελημένο. Είναι σκιά του εαυτού του, αγωνίζεται να εκπροσωπήσει το είναι του και να δηλώσει την παρουσία του αλλά στην πραγματικότητα καθίσταται υποχείριο τόσο του πονηρού Μαλάνια που διαχειρίζεται τη μεγάλη περιουσία του πατέρα του όσο και της πεθεράς του με την οποία η σχέση είναι συνεχώς συγκρουσιακή. Περισσότερα

Μιλώντας για τις δοκιμασίες του ανθρώπου και την έννοια του ασυνείδητου (John Steinbeck, Το μαργαριτάρι, Εκδόσεις Παπαδόπουλος)

Πρόκειται για μια ιστορία που εμπεριέχει τον αριθμό δύο, αναφέρεται δηλαδή σε ένα δίδυμο που θα μπορούσε να μας θυμίζει την ιστορία του Αδάμ και της Εύας. Αποτελεί ένα δίδυμο σαφέστατα αρχετυπικό που οδηγεί σε πολλά συμπεράσματα για την ιστορία των πρωτόπλαστων και πόσο οι δύο πάλεψαν με το δικό τους ασυνείδητο, τις σκέψεις τους, τις μεταξύ τους αντιδικίες, την αγάπη τους και τον διωγμό τους. Αυτό το μαργαριτάρι που μνημονεύει ο συγγραφέας θα μπορούσε στα μάτια ενός απλού ανθρώπου να είναι το μήλο που αποτέλεσε την αφορμή για την εκδίωξη των πρωτόπλαστων, δηλαδή ένα αντικείμενο επικίνδυνο που μόνο δεινά φέρνει και σε καμία περίπτωση ευτυχία.Περισσότερα

Επιβάτης της ίδιας της ζωής ο Ντίκενς αφηγείται βιωματικά (Charles Dickens, Ο σηματωρός, Εκδόσεις Άγρα)

Η ιστορία αυτή και ο μυστηριώδης μίτος της μοιάζει να έχουν σημάδια αυτοβιογραφικά που συνδέουν την ιστορία του σηματωρού με τον προσωπικό φόβο του Ντίκενς για τα τρένα. Έναν φόβο που με έμμεσο τρόπο αφηγείται στον Σηματωρό, καταδεικνύοντας με μέθοδο που θυμίζει ψυχανάλυση πριν αυτή καν εφευρεθεί πόσο μια τραυματική εμπειρία μπορεί να επηρεάσει τόσο το υποσυνείδητό μας όσο και την πνευματική μας κατάσταση. Ο Ντίκενς σε κατάσταση ψυχολογικά κρίσιμη χτίζει μια ιστορία φαντασμάτων στοιχειωμένος ο ίδιος από αυτά που βίωσε όντας ο ίδιος επιβάτης σε ένα από τα τρένα που τον πηγαινο-έφερναν μεταξύ Λονδίνου και Γκαντ’ς Χιλλ και ζώντας από πρώτο χέρι το θλιβερό ατύχημα που κόστισε τη ζωή σε δέκα ανθρώπους. Ο Ντίκενς φαίνεται πως κατέγραψε στον “σκληρό του δίσκο” τα όσα δραματικά και οδυνηρά συνέβησαν σε αυτό το τραγικό συμβάν και είναι ένα γεγονός που εντυπώθηκε τόσο έντονα στη μνήμη που του προκάλεσε προς το τέλος της ζωής του αναταραχή, ανησυχία και πανικό μπροστά στο φόβο μιας επικείμενης επανάληψης.Περισσότερα