Ένας μοναχικός καβαλάρης αποκαλύπτεται και εξομολογείται από καρδιάς (Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, Η ρωσική ψυχή, Εκδόσεις Πατάκη)

Ταπεινός και καταφρονεμένος, αιώνιος σύζυγος, αδερφός του εαυτού του, έφηβος που πέρασε την ζωή του μέσα σε λευκές νύχτες, αυτός είναι ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι“Τα διηγήματα που περικλείονται στα κείμενα του Ημερολογίου ενός συγγραφέα συνιστούν αυτόνομα λογοτεχνικά έργα, μπορούν όμως να εκληφθούν και ως παραβολές, να υπηρετήσουν ως καλλιτεχνικές εικονογραφήσεις των ιδεολογικών επιχειρημάτων που ο Ντοστογιέφσκι προτείνει στα άρθρα που τον πλαισιώνουν”. Αυτά γράφει η Rosamund Bartlett, στην εξαιρετική εισαγωγή, αναλύοντας με λεπτομέρεια τους λόγους που οδήγησαν τον Ρώσο συγγραφέα να καταγράψει τις σκέψεις του σε αυτό το ημερολόγιο, το οποίο αν μη τι άλλο αποτελεί αυτοτελές έργο και μάλιστα μεγίστης σημασίας.Περισσότερα

Θνητοί αιχμάλωτοι του έρωτα και άλλα επικίνδυνα δαιμόνια (Alfred de Musset, Οι δύο ερωμένες & άλλες νουβέλες, Εκδόσεις Ροές)

“Έρωτα, μάστιγα εσύ του Κόσμου, τρέλα. Εσύ που με τόσο εύθραυστους δεσμούς δένεσαι με την ηδονή…”. Αυτά είναι τα λόγια του συγγραφέα που και στις τρεις ιστορίες που παρουσιάζονται εδώ υμνεί τον έρωτα, αυτόν που καθ’ ομολογία του ίδιου μπορεί και ανυψώνει ενώ παράλληλα έχει την υπέρτατη δύναμη να καταδικάζει. Λάτρης ο ίδιος των γυναικών και εξαιρετικός χειριστής της γλώσσας από πολύ μικρή ηλικία, εδώ ξεδιπλώνει όλο τον εσωτερικό του κόσμο και παραδίδει στον αναγνώστη ιστορίες βγαλμένες από μία ζωή γεμάτη έρωτα που χωρίς αυτόν δεν νοείται η ύπαρξή μας. Έναν έρωτα κεραυνοβόλο και συνάμα επικίνδυνο γιατί όσο εύκολα ενώνει ανθρώπους άλλο τόσο μπορεί και τους διαλύει ενώ αποδεκατίζει τη διάθεσή τους για ζωή. Περισσότερα

Γυναίκες δυναμικές και γενναίες από τον αρχαίο κόσμο των μύθων (Pat Barker, Η σιωπή των κοριτσιών, Εκδόσεις Αιώρα)

“Στη γυναίκα αρμόζει η σιωπή” λέει η Βρισηίδα, η Τρωάδα σκλάβα και αφηγήτρια του βιβλίου της Μπάρκερ. Η Ιλιάδα, το περίφημο και ξακουστό έπος του Ομήρου, κατά μια έννοια ξαναγράφεται από την πλευρά, αυτή την φορά, των κοριτσιών. Η Βρισηίδα, σκλάβα του Αχιλλέα βιώνει από μέσα όλα τα γεγονότα του Τρωικού πολέμου και καταθέτει τη δική της προσωπική ματιά σε όλα έζησε ως αιχμάλωτη στο ελληνικό στρατόπεδο. Διενέξεις, παρασκήνια, φόβοι και αγωνίες, όλα τα συναισθήματα μιας γυναίκας υποταγμένης αλλά αξιοπρεπούς λαμβάνουν χώρα μέσα από την ιστορία, την οποία η Μπάρκερ χτίζει και ουσιαστικά ξαναγράφει ένα μέρος της Ιλιάδας με το δικό της προσωπικό τρόπο. Δεν προσπαθεί, άλλωστε κάτι τέτοιο θα ήταν ανόητο και μάταιο, να συγκριθεί με τον μεγάλο Έλληνα αφηγητή, αλλά παρουσιάζει μια άκρως ενδιαφέρουσα και μεστή ιστορία γύρω από την μάχη των μαχών μέσα από το πρίσμα της δικής της ηρωίδας.Περισσότερα

Ένας έξαλλος ερωτικός κόσμος και ένας λαός στο περιθώριο (Ανώνυμου, Η Μεσσαλίνα της Γαλλίας, Εκδόσεις Κίχλη)

Το κείμενο αυτό λοιπόν συντάσσεται λίγο πριν ξεσπάσει η ταραχώδης και ιστορική Γαλλική Επανάσταση. Είναι κατά μία έννοια και ένα κείμενο βαθιά πολιτικό αν δει κανείς την τελική έκβαση της ιστορίας. Πρόκειται για έναν κόσμο που απολαμβάνει σε αποκλειστικότητα, για έναν κόσμο των ολίγων που βρίσκεται αγκαλιά με τις ερωτικές απολαύσεις του, ένα αυλικό περιβάλλον απομονωμένο από τον έξω κόσμο που χαίρεται δίχως περιορισμούς, είναι μια περίκλειστη ερωτική θεατρική σκηνή όπου πρωταγωνιστούν η ακολασία και οι ερωτικές περιπτύξεις που δεν έχουν όρια. Από την άλλη υπάρχει ο λαός που ζει στο περιθώριο, ο λαός που σε λίγο θα εξεγερθεί γιατί δεν έχει να φάει και μια εκ των πρωταγωνιστριών των ερωτικών σκηνών και κύρια εμπνεύστρια τους που είναι η Μαρία Αντουανέτα τους ζητά να φάνε το περίφημο παντεσπάνι αντί για ψωμί.Περισσότερα

Ο λόγος των κατακτητών και των εξουσιαστών προκαλεί ανατριχίλα (Zino Zini, Το συνέδριο των νεκρών, Εκδόσεις Έρμα)

“Επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία!” γράφεται στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο. Μια ευχή που ακόμα και σήμερα, σχεδόν 100 χρόνια μετά την έκδοση του βιβλίου αυτού που αναφέρεται στους νεκρούς του Α’ Παγκοσμίου πολέμου, δεν έχει γίνει πράξη. Και πώς να γίνει πράξη όταν το ανθρώπινο γένος λυσσαλέα και ματαιόδοξα επιδίδεται σε πολέμους ανθρωποφάγους και βάρβαρους χωρίς κανένα νόημα και ουσία; Ο Τζίνο Τζίνι δημοσιεύει αυτό το βιβλίο/σύγγραμμα/καταγγελία το 1921 για να διατρανώσει την έντονη και σφοδρή αντίθεσή του στον πόλεμο που κατακρεουργεί συνειδήσεις, εξολοθρεύει ανθρώπους και αφανίζει λαούς. Αποτελεί πολύ σημαντική παρέμβαση από έναν άνθρωπο του στοχασμού και των γραμμάτων σε μια εποχή κρίσιμη και επιφέρει τα μέγιστα ως προς τον προβληματισμό και την περισυλλογή σχετικά με αυτό το ανελέητο μέσο που λέγεται πόλεμος. Περισσότερα

Διαπρέποντας στον χώρο της τζαζ, όντας όμως έγχρωμος και αποσυνάγωγος (Bernice L. McFadden, Ματωμένη τζαζ, Εκδόσεις Κλειδάριθμος)

Ο Χάρλαν Έλιοτ κατάφερε με το πείσμα του, το αστείρευτο ταλέντο του, την επιμονή του και την αγάπη του για τη μουσική να γίνει πρώτο όνομα στο χώρο της τζαζ σε μια εποχή όπου το να είσαι έγχρωμος σήμαινε να είσαι κατώτερος και υποδεέστερος των υπολοίπων λευκών. Δέχτηκε τα βέλη του ρατσισμού στο πετσί του όμως δεν εγκατέλειψε το όνειρό του και ενάντια στο ρεύμα της εποχής αναδείχθηκε ένας εκ των κορυφαίων μουσικών του είδους του, πάλεψε με τις χίμαιρες και τις ερινύες και διέπρεψε πέραν της αμερικανικής ηπείρου. Στο Παρίσι, όπου βρέθηκε μετά από πρόσκληση για να παίξει, κέρδισε με το σπαθί του και την αξία του μια θέση στο μουσικό πάνθεον. Οι νότες και γενικότερα η μουσική αποτέλεσαν για αυτόν έναν οδηγό δράσης και πάλης μέσα στον κήπο με τα θηρία.Περισσότερα

Μια γυναίκα με μίσος και πάθος ορίζει τις τύχες ενός προφήτη (Oscar Wilde, Σαλώμη, Εκδόσεις Gutenberg)

Σώμα του εγκλήματος κατά τον Ιωάννη, η Σαλώμη εμφανίζεται στον Όσκαρ Ουάιλντ σαν ένα πρόσωπο βγαλμένο από την Ιλιάδα του Ομήρου. Καθόλου τυχαίο μιας και ο Ουάιλντ διάβασε ήδη από τα 12 του χρόνια τον Όμηρο και πώς κανείς να μην επηρεαστεί από τον πρώτο άνθρωπο που έγραψε ουσιαστικά το πρώτο μυθιστόρημα του δυτικού πολιτισμού με την ευρύτερη έννοια; Ο Ιρλανδός ιερός “γίγαντας” που πέθανε από την πείνα σε ηλικία 46 μόλις ετών – όπως έμαθα στην εξαιρετική παρουσίαση του βιβλίου στο πατάρι του βιβλιοπωλείου Gutenberg, από το οποίο έφυγα σοφότερος και ψυχικά πιο ευτυχής – αποτελεί το τέλειο παράδειγμα ιδανικού καταραμένου καλλιτέχνη, έτσι όπως λίγα χρόνια αργότερα θα πεθάνει στο Παρίσι από φυματίωση και λόγω του αλκοολισμού του ο Αμεντέο Μοντιλιάνι. Ο Όσκαρ Ουάιλντ γράφει αυτό το σαν ένα κύκνειο άσμα του, το 1893 και αποδεικνύει την τραγικότητα της δικής του προσωπικότητας, μιας και το δικό του κεφάλι προσφέρθηκε στον βωμό των διαφόρων θρασύδειλων και μικροπρεπών που ζήτησαν το θάνατό του και όχι μόνο τον πήραν πανηγυρικά για αυτούς αλλά τον εξώθησαν στη ντροπή του θανάτου από ασιτία. Και όμως αυτός λυτρώθηκε από τη μικροψυχία του κόσμου τούτου!Περισσότερα

Η πληγωμένη και αιματηρή διαδρομή μιας χώρας σε διάσταση (Γιάννης Ατζακάς, Η σπηλιά, Εκδόσεις Άγρα)

Το άρμα της Ιστορίας είχε πάρει τη μεγάλη στροφή του και κάλπαζε τώρα προς την τρίτη χιλιετία. Η σκόνη που άφησε πίσω του κατακάθιζε αργά πάνω στις ερειπωμένες πόλεις, στους τόπους εξορίας, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, στα κρεματόρια, πάνω στα πεδία των μαχών, στους ποταμούς του αίματος, στους κρουνούς των δακρύων. Ο αιώνας των μεγάλων προσδοκιών σφραγίστηκε από ακόμη μεγαλύτερες διαψεύσεις” γράφει ο Γιάννης Ατζακάς στο τέλος του βιβλίου. Για ακόμα μια φορά ο Ατζακάς περιδιαβαίνει με ευαισθησία την ιστορία μέσω των ανθρώπων της, με όπλο τη σπάνια γραφή του. Για άλλη μια φορά, ο Ατζακάς ξεδιπλώνει στις σελίδες ενός βιβλίου του γεγονότα, εικόνες και πρόσωπα μιας άλλης εποχής, τα οποία όμως καθρεφτίζουν στο σήμερα όντας πιο επίκαιρα από ποτέ. Όσοι τα έζησαν θα καταλάβουν και θα θυμηθούν, όσοι δεν τα βίωσαν και τα διαβάζουν πρώτη φορά απλά θα νιώσουν έντονα, γιατί ποτέ ως χώρα δεν επιβιβαστήκαμε στο τρένο του πραγματικού εκσυγχρονισμού. Ο τρόπος γραφής του, η προσέγγισή του, ο μεστός του λόγος,  με αμεσότητα, καθαρότητα και αλήθεια δεν αφήνουν περιθώρια για αμφισβήτηση των συμβάντων αλλά και της κατάστασης της χώρας.Περισσότερα

Μια γυναίκα βασανισμένη και λεηλατημένη από την ανθρώπινη βαναυσότητα (Μαρία Γαβαλά, Κόκκινος Σταυρός, Εκδόσεις Πόλις)

“Δεν είμαι συνηθισμένη γυναίκα. Δουλεύω, επινοώ, δημιουργώ, χύνω αίμα και ιδρώτα, τους χυμούς του σώματός μου, το περιεχόμενο του εγκεφάλου μου, και οι άλλοι περιφρονούν την προσφορά μου. Χωρίς δεύτερη σκέψη. Κάθε φορά που έχω να προσφέρω κάτι, με αναγκάζουν να περνώ από αυστηρό έλεγχο, από κρησάρα. Δύο κριτές ικανοτήτων εξέτασαν μετά προσοχής το αίτημά μου, την προσφορά μου, και την απέρριψαν. Απέρριψαν τη ζωγραφιά μου. Απέρριψαν τα λουλούδια μου. Τα βρήκαν κακόγουστα, άτεχνα, ασήμαντα. Εμένα απέρριψαν δηλαδή. Εμένα βρήκαν κακόγουστη, άτεχνη, ασήμαντη. Ο άνεμος θα σκορπίσει τις στάχτες μου και ουδείς θα γνωρίζει ποια υπήρξα στ’ αλήθεια. Ποιες ήταν οι ζωγραφιές μου. Τα άνθη του ταλέντου μου”. Αυτά είναι τα λόγια της ζωγράφου Γκέρτρουντ Φλεκ, της γυναίκας που ήταν έγκλειστη για πολλά χρόνια σε ψυχιατρική κλινική και τελικά θανατώθηκε όπως πολλοί άλλοι ασθενείς καθώς το ναζιστικό καθεστώς αντιμετώπιζε τις ψυχικές ασθένειες ως στίγμα, ως κάτι μιαρό και ανάξιο ζωής. Είναι τόσα πολλά και δυστυχώς ανεξάντλητα τα επεισόδια, τα γεγονότα και οι ιστορίες που ξεπηδούν από τον ολέθριο σε απώλειες Β’ Παγκόσμιο πόλεμο.Περισσότερα

Η μοναχική πορεία ενός βαθιά προδομένου ανθρώπου (Ερνέστο Σαμπάτο, Το τούνελ, Εκδόσεις Μεταίχμιο)

«Πόσοι από κείνους είχαν μαντέψει πως κάτω από τις αρχιτεκτονικές μου και “το κατιτί” πνευματικό” υπήρχε ένα ηφαίστειο έτοιμο να εκραγεί; Κανένας». Αλήθεια, πόσο απρόβλεπτη είναι η ανθρώπινη φύση ειδικά απέναντι σε ένα θέμα όπως είναι ο έρωτας. Μέχρι πού μπορεί να φτάσει ο προδομένος άνθρωπος για να πάρει πίσω ό,τι του ανήκει ή τουλάχιστον αυτό που ο ίδιος θεωρεί πως του ανήκει; Δια στόματος Χουάν Πάμπλο Καστέλ, ο Ερνέστο Σαμπάτο διεισδύει γυμνός αλλά σοφός στα άδυτα του ανθρώπινου νου που δεν παύει να στροβιλίζεται, που δεν παύει να επιθυμεί, που θέλει να κατακτήσει και κατακτά και αν κανείς του αφαιρέσει αυτό που ήδη κατέκτησε τότε είναι έτοιμος για όλα. Πόσο οδυνηρό είναι να απολέσεις αυτό που θεωρείς πως είναι πια δικό σου, αν πραγματικά μπορείς να θεωρείς πως μπορεί ένας άνθρωπος να σου ανήκει, πώς να γεφυρώσεις μέσα σου το χάσμα της νίκης και της ήττας και πώς να αποδεχθείς την απώλεια όταν μέχρι πριν λίγο αγνοούσες την ύπαρξή της; Το μυθιστόρημα του Σαμπάτο είναι μια βουτιά στα ενδότερα στρώματα της ψυχής ενός ανθρώπου σε παραλήρημα, ένα ψυχογράφημα ενός ανθρώπου που βρίσκεται σε πυρετώδη κατάσταση, πολιορκείται από το αίσθημα μιας αρρωστημένης επιθυμίας, είναι θολωμένος μπροστά σε μία ενεργειακά και συγκινησιακά φορτισμένη κατάσταση, τελικά ο πρωταγωνιστής του είναι ένας άνθρωπος που έχει ξεφύγει από τα όρια.Περισσότερα

Ένα μυθιστόρημα με κοινωνικό μήνυμα για όλους τους καιρούς (Theodore Dreiser, Η Κάρι μας, Εκδόσεις Gutenberg)

Δεν είναι διόλου τυχαίο που το μυθιστόρημα αυτό του Theodore Dreiser συγκαταλέγεται -σύμφωνα με τον Guardian- ανάμεσα στα 100 μυθιστορήματα που κανείς θα πρέπει να έχει διαβάσει. Το μυθιστόρημα, αν και γραμμένο πριν από περισσότερο από 100 χρόνια, καθίσταται προφητικό και αντικατοπτρίζει όλα αυτά που αναμφίβολα συμβαίνουν στο σήμερα. Κινείται ανάμεσα στο δίπολο άνοδος και πτώση του ανθρώπου του καιρού του – αδιαμφισβήτητα και του σημερινού – καθώς παρακολουθεί μεταξύ άλλων τη πορεία δύο ανθρώπων, μιας γυναίκας και ενός άντρα που έρχονται αντιμέτωποι με τη μοίρα τους, κοινή στην αρχή και χωριστή στην εξέλιξη της αφήγησης, βυθισμένοι και οι δύο σε έναν αγώνα ανταγωνισμού. Ο Dreiser, με τον ρεαλισμό και κυρίως το στοιχείο του νατουραλισμού να τον διακατέχει – έχοντας διαβάσει και εμπνευστεί από τους αγαπημένους του Ντίκενς, Χάρντι, Έλιοτ και Μπαλζάκ – σκιαγραφεί με λέξεις τη προσωπογραφία τους και αφηγείται με κάθε συνταρακτική λεπτομέρεια τόσο την παρακμή όσο και την ανύψωση δύο ανθρώπων που διαγράφουν αντίθετη τροχιά ζωής μη μπορώντας να συμβιώσουν κάτω από την ίδια στέγη. Περισσότερα

Αναζητώντας την αλήθεια στους ανθρώπους στο Δουβλίνο, μια πόλη φάντασμα (Τζέιμς Τζόυς, Οι Δουβλινέζοι, Εκδόσεις Οξύ)

Όλα τα διηγήματα στους Δουβλινέζους χαρακτηρίζονται από μία στασιμότητα, μία αδιόρατη αυθυποβολή σε αυτό που έπεται και δεν γνωρίζουν αλλά αισθάνονται πως έρχεται και εκείνοι μπροστά σε ένα περίεργα πικρό μέλλον για το αναπότρεπτο ζουν στην ζώνη του λυκόφωτος. Το Δουβλίνο θυμίζει πόλη νεκρή ή τουλάχιστον πόλη ανήσυχη, μια πόλη που οι κάτοικοι δεν απολαμβάνουν και όλοι βρίσκονται σαν να έχουν εισέλθει στον καιρό των παγετώνων, μοιάζει να έχουν κοκαλώσει και να μη νιώθουν καμία διάθεση για ζωή. Σκιές των εαυτών τους, οι πρωταγωνιστές του εγγράφονται σε μία πραγματικότητα που απλά περνάει μέρα τη μέρα δίχως ελπίδα, αλλά μόνο σε μία κατάσταση αγωνίας και φόβου. “Πέρασε βιαστικά το διαχωριστικό και της φώναξε να τον ακολουθήσει. Τον έσπρωξαν να προχωρήσει, αλλά εκείνος συνέχιζε να τη φωνάζει. Το λευκό της πρόσωπο τον κοίταξε παθητικά, σαν αβοήθητο ζώο. Το βλέμμα της δεν έδειχνε κανένα σημάδι αγάπης, αποχαιρετισμού ή αναγνώρισης” θα πει ο Φρανκ στο διήγημα “Έβελιν”. Και έχουμε την εντύπωση πως οι ήρωές του στέκονται σαν τους ζωγραφικούς ανθρώπους του Έντουαρντ Χόπερ, παγωμένοι στο χρόνο που ξαφνικά σταμάτησε πέρσι το καλοκαίρι για να θυμηθούμε τον Τέννεσι Ουίλλιαμς.Περισσότερα