Περιγράφοντας έναν κόσμο βουτηγμένο στην ανοησία και την γραφικότητα (Μαρκ Τουέιν, Ο κλεμμένος ελέφαντας και άλλα διηγήματα, Εκδόσεις Πατάκη)

«Μερικές φορές αναρωτιέμαι αν τον κόσμο κυβερνούν κάποιοι έξυπνοι που μας δουλεύουν ή κάποιοι ηλίθιοι που μιλάνε σοβαρά» είχε γράψει ο Μαρκ Τουέιν σχετικά με τον κόσμο γύρω του. Ο Μαρκ Τουέιν, ο συγγραφέας του “Τομ Σώγιερ” και του “Οι περιπέτειες του Χακλμπέρι Φιν” εδώ δεν υπολείπεται νοημάτων και διδαγμάτων. Εισβάλλει στην φύση των ανθρώπων που θεωρούν πως έχουν την εξουσία του γράφειν, αυτών των υποτιθέμενων μάγων της είδησης που έχουν ως αποστολή τους την ακέραιη και σαφή διάδοση των γεγονότων χωρίς να μεροληπτούν. Όμως κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει και είναι πέρα για πέρα γνωστό πως με την πένα τους αντί να φροντίζουν για την ενημέρωση των πολιτών, αυτοί αναλώνονται σε ψευδεπίγραφες και ανεδαφικές πληροφορίες. Ποια είναι όμως η σχέση της αλήθειας με το ψέμα, της ευθύτητας με την παραπλάνηση και της μικροπρέπειας με την ανιδιοτέλεια; Ο Μαρκ Τουέιν κατακεραυνώνει αυτούς τους σαλτιμπάγκους που μόνιμα διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα προσφέροντας μόνο κατασκευασμένα εξιστορήματα αντί να υπηρετούν την κοινή γνώμη και το δημόσιο συμφέρον με τον έναν και μοναδικό τρόπο που δεν είναι άλλος από την ακριβή και καθαρή μετάδοση της πληροφορίας χωρίς την εξυπηρέτηση συμφερόντων και μακριά από αμοιβές και δωροδοκίες.Περισσότερα

Προσπαθώντας να ερμηνεύσουμε έναν επαναστατικό καταραμένο της λογοτεχνίας (Breece D’J Pancake, Τριλοβίτες, Εκδόσεις Μεταίχμιο)

Το χρονολόγιο τροφοδοτεί δίχως αμφιβολία τον αναγνώστη με πολύτιμα στοιχεία για τους λόγους που οδήγησαν τον αυτόχειρα συγγραφέα στην αλλόκοτη συλλογή διηγημάτων, τα οποία επιμελήθηκε και τα οποία απαρτίζονται μεταξύ άλλων από ένα συνεχές και βίαιο παραλήρημα. Και αυτό γιατί παρουσιάζουν, όχι άδικα, αν διαβάσουμε προσεκτικά τα συμβάντα που καθόρισαν την ζωή του συγγραφέα, μία ωμή αποτύπωση της αμερικανικής πραγματικότητας στην Δυτική Βιρτζίνια των δεκαετιών ’60 και ’70 και έναν οικογενειακό βίο καθόλου χαρούμενο και πολύ οδυνηρό μετά την ασθένεια του πατέρα του. Ο Pancake ανήκει στους καταραμένους δημιουργούς όπως ο συμπατριώτης του David Forster Wallace και κανείς ίσως δεν θα μπορέσει να ερμηνεύσει τους λόγους που τον οδήγησαν στην αποτρόπαιη αυτή πράξη. Δείχνει να βρίσκεται παρών σε κάθε στιγμή αφήγησης των ιστοριών που μοιάζουν με κραυγή αγριότητας σε μία αμερικανική ύπαιθρο που βιώνει πρωτόγνωρες σκηνές σκληρότητας από ανθρώπους αδυσώπητους και σχεδόν βάρβαρους γιατί αυτή ήταν η μοίρα που τους εξασφαλίστηκε.Περισσότερα

Ανταποκριτής στην καρδιά των προβλημάτων ενός πραγματικού κόσμου (Jack London, Ιστορίες από τον Ειρηνικό, Εκδόσεις Πατάκη)

Ο Λόντον, όπως και ο Γκωγκέν, αποφάσισε να έρθει σε επαφή με ένα άσπιλο και αμόλυντο περιβάλλον, αυτό του μακρινού Ειρηνικού μακριά από την δυτική και πολύβουη ζωή. Ο Λόντον όμως στις περιπλανήσεις του τόσο στα νησιά Φίτζι όσο και τις γαλλικές αποικίες, την Ταϊτή εδώ, έζησε από κοντά μία σκοτεινή πραγματικότητα ως προς τη βαρβαρότητα που επέδειξαν οι «επισκέπτες» και τελικά διεκδικητές της γης αυτής και έγινε παράλληλα μάρτυρας της τραγωδίας που βίωσαν οι γηγενείς κάτοικοί της. Και αποφάσισε, σε αντίθεση με τον Γκωγκέν που ζωγράφισε ένα ως επί το πλείστον ειδυλλιακό τοπίο, να ασχοληθεί με την καταγραφή των επαχθών στιγμών τόσο των ιθαγενών κατοίκων από την μία αλλά από την άλλη δεν απέκρυψε και τον κανιβαλισμό των ίδιων των ιθαγενών, οι οποίοι μπροστά στον φόβο του άγνωστου που απειλούσε την ζωή τους και όπως ήταν λογικό την υπερασπίστηκαν, δεν δίστασαν να προσφύγουν στην προσφιλή τακτική τους να θυσιάσουν τον ιεραπόστολο (από την ιστορία «Το δόντι της φάλαινας»). Περισσότερα

Πρόσωπα κομμάτια της ιστορίας συνομιλούν με τα γεγονότα (Francois Taillandier, Η γραφή του κόσμου, Εκδόσεις Πόλις)

Οι άνθρωποι που πρωταγωνιστούν σε αυτό το βιβλίο είναι κομμάτια της ιστορίας που ακόμα και σήμερα διαβάζεται με τον ίδιο τρόπο γιατί δεν άλλαξαν οι άνθρωποι και οι συμπεριφορές τους αλλά οι εποχές και οι χρόνοι. Είναι πρόσωπα που διάλεξαν να παρουσιαστούν ενώπιον της ιστορίας με διαφορετικό τρόπο από αυτόν που υπό κανονικές συνθήκες ορίζει η μοίρα. Στάθηκαν απέναντι στην μοίρα τους και όρθωσαν το ανάστημα τους με γνώμονα την μέσα τους φωνή, αυτή που με πάθος και δίψα λαχταρά να διαδραματίσει ρόλο πρωταγωνιστικό όχι για το φαίνεσθαι αλλά για το είναι. Δεν πρέπει να λησμονούμε πως όταν λες ναι σε όλα δεν γράφεις ιστορία απλά ανήκεις σε αυτήν. Και αυτοί αποφάσισαν να γίνουν η γραφίδα και η πένα, το φτερό και το μελάνι. Μέσα από ταραγμένες περιόδους και τριγμούς της ιστορίας, αναδύονται προσωπικότητες ανάλογες με αυτές του Κασσιόδωρου ή της Θεολίνδας που ηγήθηκαν πρώτα του εαυτού τους και έτσι κατόρθωσαν να προκαλέσουν τον χρόνο που έτρεχε δραματικά και με ταχύτητα, μεταβάλλοντας τις ισορροπίες στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Και αυτές οι μεταβολές θα αποδεικνύονταν προφητικές για τις επόμενες γενιές καθώς τα απόνερα από αυτά τα συμβάντα έχουν λόγο ακόμα και στο τώρα, τόσους αιώνες μετά.Περισσότερα

Το μετατραυματικό άγχος του πολέμου που οδηγεί στην σιωπή (Diego Marani, Νέα φινλανδική γραμματική, Εκδόσεις Αιώρα)

Κάθε πόλεμος έχει τα θύματά του, κάθε πόλεμος αφήνει πληγές. Κάποτε ένας ιστορικός είχε πει πως οι πόλεμοι είναι απαραίτητοι και αναγκαίοι και ο συγγραφέας επανέρχεται σε αυτή την παραδοχή με τις δικές του λέξεις: «Αν το κακό που υπάρχει στον κόσμο τρέφεται με τη ζωή μας, χωρίς αυτή θα λιμοκτονήσει και θα πεθάνει. Γι΄αυτό είναι μεγάλη ανάγκη να το σκοτώσουμε, γι’αυτό κάθε πόλεμος είναι καλός. Γιατί κάθε θάνατος μας φέρνει πιο κοντά σ’αυτό το σκοπό!». Στο ιδιότυπο αυτό μυθιστόρημα που οι αλήθειες συντρίβουν και τα συμβάντα γράφουν ιστορία, περιγράφεται η φύση ενός ανθρώπου διαλυμένου από τα πυρά του πολέμου, ενός ανθρώπου που κυκλοφορεί χαμένος χωρίς γλώσσα, χωρίς ταυτότητα, χωρίς υπόσταση γιατί αυτή του εκλάπη από την κόλαση του πολέμου. Πώς είναι άραγε να αντέχεις να ζεις χωρίς να γνωρίζεις από πού προέρχεσαι, ποια ήταν τα πρώτα σου σκιρτήματα και η πρώτη επαφή με τον κόσμο; Πως είναι δυνατόν να προχωράς χωρίς μνήμη, χωρίς καν την παραμικρή ιδέα για το περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσες, τις πρώτες λέξεις που ξεστόμισες, τα πρώτα χέρια που σε κράτησαν; Περισσότερα

Αντλώντας στοιχεία από την περιπέτεια που ονομάζουμε ζωή (Donald Westlake, Όρντο, Εκδόσεις Άγρα)

Ο Westlake εισβάλει σαν κατάσκοπος ή σαν εξωτερικός παρατηρητής ή σαν αντίλαλος του εαυτού του και καταγράφει καθημερινές σκηνές, άλλοτε εκκεντρικές, άλλοτε κωμικές και άλλοτε εν μέρει φανταστικές. Γίνεται μάρτυρας με την γραφή του όλων αυτών που μπορούν να συμβούν αλλά δεν έχουν ως τώρα συμβεί ή πάλι κυνηγάει τα γεγονότα που σημάδεψαν και άλλαξαν ζωές ανθρώπων, την δική του ίσως, εκούσια ή ακούσια γιατί η μοίρα ποτέ δεν προδιαγράφεται και η τύχη κρύβεται παντού αλλά δεν εμφανίζεται πάντα. Χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις από τους ήρωές του αλλά με την τάση να τους παρουσιάζει όπως είναι, αυτούσιους, ανθρώπινους και ευάλωτους, εμφανίζει τους πρωταγωνιστές του ντυμένους με όλων των ειδών τα συναισθήματα και τις αποχρώσεις τους για να είναι οικείοι και προσβάσιμοι στον αναγνώστη που απλά επιθυμεί να ψυχαγωγηθεί ή να φιλοσοφήσει μέσω αυτής. Γιατί η ψυχαγωγία περνάει μέσα από την απλότητα, τον ήρεμο λόγο, την αποφυγή εντυπωσιασμών και ανούσιων στοιχείων και ο Westlake το καταφέρνει και με το παραπάνω.Περισσότερα

Αστός περιπατητής του Παρισιού και της γαλλικής υπαίθρου (Εμίλ Ζολά, Οι ώμοι της μαρκησίας, Εκδόσεις Ίκαρος)

Ο Ζολά οσμίζεται την ατμόσφαιρα της εποχής του και ως λογοτέχνης με ουσιώδη πένα που θυμίζει παλέτα, καταγράφει αυτά που οι φίλοι του Μανέ, Μονέ και Τουλουζ Λωτρέκ ζωγραφίζουν. Σε αυτήν την συγγραφική παλέτα ξεδιπλώνει το μωσαϊκό των συναισθημάτων των ηρώων του, την ανησυχία τους, τους φόβους τους, τα ζητήματα που τους απασχολούν, όπως το χρήμα, η φτώχεια, η συντροφικότητα, η μοναξιά, οι σχέσεις μεταξύ νέων και ηλικιωμένων. Έτσι μέσα από τα χρώματα με τα οποία ντύνει τις ιστορίες του, ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με ένα παρελθόν που δείχνει να επαναλαμβάνεται και σήμερα με άλλη μορφή. Περιγράφει τόσο στα διηγήματά του, όπως άλλωστε και στα μυθιστορήματά του, την αγωνία και την δυσκολία με την οποία οι σύγχρονοί του και συμπατριώτες του βιώνουν τον χώρο και τον χρόνο σε μία Γαλλία που αλλάζει σε επίπεδο κοινωνικό, πολιτικό και χωροταξικό, πολλές φορές εις βάρος του ανθρώπου λόγω της εξέλιξης της επιστήμης, της πάλης των τάξεων, της αναδιαμόρφωσης του αστικού τοπίου που αναβαθμίζει τις υποδομές αλλά υποβαθμίζει την ποιότητα της προ βιομηχανικής επανάστασης εποχής. Περισσότερα

Ένα πολυσύνθετο αφηγηματικό ξέσπασμα, μια συναισθηματική απολογία (John Galsworthy, Η μηλιά, Εκδόσεις Ροές)

Ο ίδιος ο Galsworthy σε όλη του την συγγραφική διαδρομή «υιοθέτησε την άποψη ότι ήταν καθήκον του συγγραφέα να ρίξει φως στις κοινωνικές αδικίες». Η νουβέλα αυτή με την δραματικότητα, την ζωηρότητα και την έντονη διακύμανση στην ροή της εξέλιξής της αποκαλύπτει τους κραδασμούς του αφηγητή καθώς οδεύει στην κορύφωση του προσωπικού του πυρετού και εξαντλημένος διψάει για λύτρωση συνειδησιακή. Η νουβέλα, ένας από τους πλούσιους συγγραφικούς καρπούς του έργου του, είναι και αντιπροσωπευτική της πορείας του καθώς ενυπάρχουν εδώ όλα αυτά τα στοιχεία που τον καθιέρωσαν ως λογοτέχνη και του εξασφάλισαν το βραβείο Νόμπελ. Ενέχει όμως και εκείνα τα «σκοτεινά» σημεία που οδήγησαν πολλούς σύγχρονούς του να αποδομήσουν το έργο του, να κατακρίνουν την εύπορη ζωή του και την προσωπικότητά του δημιουργώντας μία διττή ανάγνωση της αινιγματικής όσο και αμφιλεγόμενης φυσιογνωμίας του. Περισσότερα

Η διαχρονική εκμετάλλευση των παιδιών με άρωμα Ντίκενς (Jean Genet, Το παιδί εγκληματίας, Εκδόσεις Άγρα)

Ο Jean Genet στο “Παιδί εγκληματίας” κατακρίνει μία ολόκληρη πραγματικότητα, έναν κόσμο και ένα σύστημα που καταδικάζουν τα παιδιά, τα οδηγούν σε αξιόποινες πράξεις και έπειτα τα κατηγορούν για ανάρμοστη συμπεριφορά και εγκληματική δράση. Ποιες ηθικές βάσεις και ποιους κανόνες αυτά τα παιδιά να ακολουθήσουν και πως να μην παραστρατήσουν όταν η ίδια η κοινωνική δομή έχει αποδομηθεί; Και ποιο σωφρονιστικό ανύπαρκτο οργανόγραμμα και ποιοι ανήμποροι σωφρονιστικοί υπάλληλοι, οι λεγόμενοι επόπτες, να τα νουθετήσουν και να τα συμμορφώσουν όταν καταπατούν οι ίδιοι νόμους και αρχές; Αυτό το βιβλίο γραμμένο το 1947 βασίζεται σε μία εκπομπή του γαλλικού ραδιοφώνου που ποτέ δεν πραγματοποιήθηκε λόγω σφοδρών αντιρρήσεων από το Υπουργείο Δικαιοσύνης της Γαλλίας και μάλιστα λίγο έλειψε να απελαθεί ο ίδιος ο Genet για τον τρόπο με τον οποίο ενεργούσε. Περισσότερα

Η παράλογη λογική μιας παρτίδας σκάκι και ο αβέβαιος προορισμός της (Miguel de Unamuno, Το μυθιστόρημα του Δον Σανδάλιο, σκακιστή, Εκδόσεις Άγρα)

Αυτό το ιδιότυπο μυθιστόρημα χτίζεται με μία παράλογη λογική. Αμφίβολη η προέλευση του, ακαθόριστη η σύλληψή του, αβέβαιος ο προορισμός του. Όλο το βιβλίο μοιάζει με μία παρτίδα σκάκι, αυτό το παιχνίδι που κινητοποιεί τον εγκέφαλο και απαιτεί εξαιρετική συγκέντρωση και αποστασιοποίηση από πρόσωπα και πράγματα. Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά αν πρόκειται για ένα αμιγές μυθιστόρημα ή αν είναι το μυθιστόρημα ενός μυθιστορήματος που βρέθηκε στα χέρια του συγγραφέα ή αν πάλι όλο αυτό το παιχνίδι, μιας και το βιβλίο αναφέρει στο σκάκι, είναι μία καθαρή και ευφυής επινόηση του ίδιου του γράφοντος. Ο Rolland Jacard, στον διαφωτιστικό αν και σύντομο πρόλογο της παρούσας έκδοσης, αναφέρει μία ρήση που αποδίδεται στον Όσκαρ Ουάιλντ: «Αν θέλετε να χάσετε έναν άνθρωπο, μάθετέ του να παίζει σκάκι». Υπάρχει κερδισμένος ή χαμένος σε αυτή την αέναη και συνεχόμενη παρτίδα με την ίδια την ζωή;Περισσότερα

Μια καταραμένη συγγραφέας, ένα θηλυκός Όλιβερ Τουίστ συστήνεται ενώπιόν μας (Αλμπερτίν Σαρραζέν, Ο αστράγαλος, Εκδόσεις Πατάκη)

“Η Αλμπερτίν, μία μικρή αγία των περιθωριακών συγγραφέων” γράφει στον πρόλογο του βιβλίου η Πάτι Σμιθ. Πως αλλιώς να περιγράψει κάποιος αυτή την μικροκαμωμένη πριγκίπισσα των νεφών και πώς να μην την τοποθετήσει ανάμεσα στους καταραμένους συγγραφείς; Αινιγματική, αλλόκοτη, όμορφα μεταφυσική στις πράξεις και το λόγο της, έτσι μας χαρίστηκε μέσα από τα γραπτά της. Και προσθέτει: «Το ύφος της είναι μοναδικό: ποιητικό, εξερευνητικό, χωρίς στολίδια». Και πράγματι δεν υπάρχει πιο εύστοχη περιγραφή για ένα μυθιστόρημα που δεν μυρίζει απλά ως μυθιστόρημα αλλά ευωδιάζει από την μαγεία της απλότητας μίας γυναίκας ερωτευμένης με τη ζωή, τον έρωτα, τα λάθη, την απόγνωση, την περιπλάνηση σε έναν κόσμο άκομψο, ψεύτικο αλλά συνάμα θελκτικό, απρόβλεπτο, μυστηριώδη. Εκεί μέσα σε αυτό το επίγειο σύμπαν, σε αυτή την φωλιά, που άλλοτε είναι δεκτική και άλλοτε απορρίπτουσα, έχτισε η Αλμπερτίν όλη την ζωή της, την γεμάτη συγκινήσεις, χαρμολύπες και αναταράξεις εσωτερικής φύσεως παντός τύπου. Περισσότερα

Ωδή στον οικογενειακό πόνο με έμπνευση από τον Τολστόι (Chigozie Obioma, Οι ψαράδες, Εκδόσεις Μεταίχμιο)

Στα χνάρια του διαπρεπούς Νιγηριανού Τσινούα Ατσέμπε και του βιβλίου του, «Τα πάντα γίνονται κομμάτια», ο Ομπιόμα με το βιβλίο αυτό, το οποίο ήταν επάξια υποψήφιο για το βραβείο Booker 2015, διαμορφώνει έναν ολόκληρο κόσμο περισυλλογής γύρω από τα θέματα της συγχώρεσης, της αδελφικής αγάπης, της αμαρτίας, της πίστης στον Θεό, της θυσίας απέναντι σε μία ανώτερη δύναμη, της αδυναμίας του ανθρώπου να έρθει αντιμέτωπος με την ίδια του την υπόσταση. Από την αρχή μέχρι το τέλος, ο Ομπιόμα δεν εφησυχάζει και δεν αναλώνεται σε εύκολες λύσεις σκηνοθετικές, εμμένει στην μάχη που δίνει απέναντι στα δικά του βιώματα ως πολίτης και ως «μηχανή» καταγραφής των δυσκολιών να αποτελείς μέλος μίας κοινωνίας που αυτομαστιγώνεται ελέω ανύπαρκτων ηγετών και ικανών πολιτικών να αλλάξουν την εικόνα διάλυσης που συντελείται. Περισσότερα