Ο Τουργκένιεφ ορίζει τις τύχες των δύο πρωταγωνιστών προς την κατεύθυνση εκείνη που όντως ορίζουν οι περιστάσεις κατά πως εκείνος το αντιλαμβάνεται και οδηγεί τις πράξεις τους αναλόγως. Γιατί όπως επίσης ο ίδιος έχει γράψει η ευτυχία μας βασίζεται στην δυστυχία των άλλων. Δεν παρεκκλίνει της φιλοσοφίας αυτής για αυτό και όλα περιστρέφονται πρωτευόντως γύρω από τον πρωταγωνιστή. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα ερωτικό από το οποίο όμως προκύπτουν αλήθειες για την κοινωνία και τις εκφάνσεις της, τους ανθρώπους της που χωρίζονται σε κατηγορίες, με διαφορετικές αντιλήψεις, συμπεριφορές, νοοτροπίες, αντιδράσεις. Ο ίδιος ο συγγραφέας υπήρξε γιος αξιωματικού και έχοντας μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον όπου κυριαρχούσαν οι ταξικές διακρίσεις δεν θα μπορούσε να μην επηρεαστεί από το χάσμα που επικρατούσε ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις της εποχής του, δεν θα μπορούσε να μην έχει δει τις έντονες αντιθέσεις και βέβαια να τις εντάξει στους προβληματισμούς του.
Η ιστορία του Μονομάχου δεν είναι μια απλή ερωτική, ρομαντική ιστορία που στέκεται μόνο στις διεργασίες μεταξύ του ερωτικού τριγώνου, στις τριβές και τις αλλεπάλληλες αντεγκλήσεις ανάμεσα στους δύο αξιωματικούς και την πέτρα του σκανδάλου, την Μάσα. Την τελευταία την διεκδικούν και οι δύο και τελικά όλα αυτά που θεωρούνταν δεδομένα ανατρέπονται μέσα από έναν υπόγειο πόλεμο δηλώσεων, σχολίων και υπαινιγμών που καταλήγουν να γίνουν αιχμηροί. Ο Τουργκένιεφ χρησιμοποιεί την ιστορία πάθους και χτίζει πάνω σε αυτήν με σκοπό να μεταφέρει και να μεταδώσει όλα αυτά που βίωσε στην μαμά πατρίδα, στο περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε και τον στιγμάτισε. Το πρίσμα του αυτοβιογραφικό και το όχημά του τα προσωπικά βιώματα σε μια Ρωσία με έντονη και πασιφανή την διαφορά ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς, έναν υποδόριο πόλεμο κοινωνικών τάξεων που μαίνεται για χρόνια μακριά από την δίνη των πραγματικών πολέμων που βρίσκονται σε πρώτο πλάνο.