Πετράρχης, Δάντης, Βοκάκιος είναι μόνο μερικά από τα ονόματα που έχουν σφραγίσει με τα γραπτά τους την ιστορία της ιταλικής λογοτεχνίας ήδη από τον μεσαίωνα και την Αναγέννηση. Κάρλο Γκολντόνι, Τζάκομο Λεοπάρντι, Τζόρτζιο Βασάνι παίρνουν την σκυτάλη τον 19ο αιώνα και η παράδοση συνεχίζεται στον 20ο αιώνα με συγγραφείς εμβληματικούς όπως ο Ίταλο Σβέβο, ο Λουίτζι Πιραντέλλο και ο Γκαμπριέλε ντ’ Αννούντσιο. Μορφές όπως ο Ουμπέρτο Έκο, ο Αλμπέρτο Μοράβια και o Τζέσαρε Παβέζε αλλά και ακόμα πιο σύγχρονοι όπως ο Ντε Πασκάλις, ο Βεκιόνι, η Ρομανιόλο είναι μόνο μερικοί συγγραφείς ενός ατελείωτου καταλόγου όπου δεσπόζουν κορυφαία ονόματα που άφησαν το στίγμα τους και έκαναν την ιταλική γλώσσα να λάμψει στα πέρατα του κόσμου, μια γλώσσα τόσο μουσική και ποιητική. Όλα αυτά τα ονόματα που μόλις αναφέρθηκαν μόνο τυχαία δεν είναι, πρόκειται για ισχυρές και εξέχουσες προσωπικότητες που έλαμψαν και άφησαν παρακαταθήκη, μοναδική κληρονομιά στις επερχόμενες γενιές.
Παρακάτω ο αναγνώστης θα έρθει σε επαφή με βιβλία, άλλα γνωστά και άλλα λιγότερο γνωστά, εξίσου όμως σημαντικά από συγγραφείς παλαιότερους αλλά και σύγχρονους. Μέσα από αυτά θα νιώσει τον παλμό της ιταλικής λογοτεχνίας, η οποία προβάλλει και αναδεικνύει την άστατη ανθρώπινη γεωγραφία που διατρέχει όλους τους αιώνες καθώς οι εποχές μπορεί να αλλάζουν οι άνθρωποι όμως όχι. Οι άνθρωποι παραμένουν ίδιοι, η Ιστορία κινείται μαζί τους και εμείς διαβάζουμε για τα πάθη και τους έρωτες, τις αγάπες και τα μίση, παρατηρούμε να κινούνται και να δρουν με όπλο τα συναισθήματά τους, άλλοτε να πίνουν το πικρό ποτήρι της μελαγχολίας και της απόγνωσης και άλλοτε να γεύονται το γλυκό πιοτό της αμαρτίας και της ηδονής δίχως μάλιστα καμία επιφύλαξη και κανέναν όρο. Πρόκειται λοιπόν για ιστορίες βγαλμένες από την ίδια τη ζωή, για ιστορίες με τις οποίες πολλές φορές μπορεί να ταυτιστούμε διότι μέσα σε αυτές βλέπουμε συχνά και τους ίδιους τους εαυτούς μας.
Italo Svevo, Μια ζωή, Εκδόσεις Ροές
Ο Σβέβο, αυτός ο άγνωστος Ιταλός – το όνομα Ίταλο είναι μνεία στην ιταλική του καταγωγή – με την στόφα ενός συγγραφέα που πέρασε από χίλια κύματα για να αναγνωριστεί η ποιότητα της γραφής του και η σημασία του έργου του, κατάφερε να μας διδάξει πως παρόλο που παρθενογένεση δεν υπάρχει σε καμία μορφή τέχνης, υπάρχει η δίψα για έκφραση και το πάθος για εξωτερίκευση των πόθων και των παθών. Ως τέτοιο οδοιπορικό στα εσώψυχα του Σβέβο να εκλάβετε αυτό το μυθιστόρημα και ως μία γραπτή λύτρωση της σκέψης του και των ανησυχιών του να το μελετήσετε. Το μυθιστόρημα αυτό, που αρχικά είχε γραφτεί με τον τίτλο «Ανίκανος» εν έτει 1892 αλλά τελικά απορρίφθηκε, επανακυκλοφόρησε το 1893 με τον τίτλο και την μορφή που σήμερα το γνωρίζουμε και το θαυμάζουμε. Για την ιστορία της λογοτεχνίας που έχει και αυτή την σημασία της, ο Σβέβο έζησε σε μία εποχή που δρούσαν λογοτεχνικά μεγαθήρια όπως ο Τζόυς, ο Έλιοτ και ο Χεμινγουέι. Να σημειωθεί πως με τον Τζέιμς Τζόυς τον συνέδεε στενή φιλία από τότε που ο Σβέβο παρακολουθούσε μαθήματα αγγλικών στην Τεργέστη και ήταν αυτός που με υπομονή και ενθαρρυντικά λόγια ενίσχυσε και με σχόλια προώθησε το έργο του άγνωστου και ασήμαντου εκείνη την εποχή Ιταλού συγγραφέα.
Augusto De Angelis, Η δολοφονία του τραπεζίτη, Εκδόσεις Οκτάνα
Είναι ευχής έργον ο αναγνώστης να λειτουργεί ως ανασκαφέας λογοτεχνικών θησαυρών και να ανακαλύπτει με ευχάριστο τρόπο μικρά ή μεγάλα διαμάντια που για κάποιον λόγο δεν είχαν βρει την δέουσα προσοχή στο παρελθόν. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το βιβλίο αυτό, όπως και άλλωστε όλα τα βιβλία του Ντε Άντζελις, του Ιταλού συγγραφέα που θυμίζει Ζορζ Σιμενόν και επιθεωρητή Μαιγκρέ και ο οποίος αποτέλεσε κόκκινο πανί για το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι. Ο Ντε Αντζέλις, όπως και πολλοί άλλοι διανοούμενοι και πνευματικοί άνθρωποι της εποχής του, τέθηκαν εξαρχής κατά του καθεστώτος και πλήρωσαν ακριβά το τίμημα του δημοκρατικού τους φρονήματος, αξίζει να θυμηθούμε μόνο την περίπτωση του Μπένγιαμιν, του Ροτ και πολλών άλλων στην Γερμανία και την Αυστρία όπου τα έργα τους κάηκαν στην πυρά αφού είχαν χαρακτηριστεί εκφυλισμένα. Είναι πολλές φορές εμποτισμένο με κοινωνικές, ιστορικές, πολιτικές ή άλλες εκφάνσεις που αφορούν σε γεγονότα πραγματικά ή κοντά στην πραγματικότητα έτσι που να αιχμαλωτίζει τον αναγνώστη με μια αύρα μυστηρίου.
Λουίτζι ντε Πασκάλις, Η σφραγίδα του Καραβάτζο, Εκδόσεις Αίολος
Πρόκειται για ένα από τα αμφιλεγόμενα πρόσωπα της ιστορίας της ζωγραφικής, όχι μόνο για την τέχνη του αλλά και την ίδια του την προσωπικότητα, για την πολυσχιδή του φυσιογνωμία, για το γεγονός πως ανέκαθεν υπήρξε ένα ανήσυχο πνεύμα και πέρασε μια ζωή το ίδιο ανήσυχη και αβέβαιη. Σήμερα, τον θαυμάζουμε και μένουμε άφωνοι μπροστά σε έργα, θρησκευτικά και μη, αντικρίζουμε τους πίνακές του και μένουμε πραγματικά ενεοί μπροστά σε αυτό το ζωγραφικό θαύμα που ακούει στο όνομα Μικελάντζελο Μερίζι ντα Καραβάτζο. Μοιάζει ο Καραβάτζο να είχε στήσει επί γης το δικό του έργο, στο οποίο ήταν και ο απόλυτος πρωταγωνιστής, ένα έργο που κανείς δεν γνώριζε το τέλος του παρά μόνον ο ίδιος και αυτό ακόμα δεν είναι σίγουρο, μιας και ήταν ένας άνθρωπος της περιπέτειας. “Ο χρόνος είναι τύραννος, πάντα. Η ζωή στ’ αρπακτικά χέρια του χρόνου, όσο δυναμική και αν είναι, καταντά εύθραυστη σαν τα φτερά της πεταλούδας” γράφει ο Λουίτζι ντε Πασκάλις που αρέσκεται να μας αφηγείται ιστορίες από το παρελθόν με το μοναδικό δικό του τρόπο.
Tonino Benacquista, Επικίνδυνη οικογένεια, Εκδόσεις Άγρα
Ιστορίες υπόδικων και άνομων ανθρώπων έχουμε δει και έχουμε ακούσει πολλές φορές. Ο συγγραφέας, που έχει ασχοληθεί με το συγκεκριμένο θέμα εκτενώς, δεν περιορίζεται να κάτσει στην καρέκλα του σκηνοθέτη και να τραβήξει πλάνα από την ζωή ενός πρώην μαφιόζου της Κόζα Νόστρα της Αμερικής, του Τζοβάννι Μαντζόνι που βρίσκεται υπό την προστασία του προγράμματος μαρτύρων από το FBI. Δεν εξαντλεί την συγγραφική του ιδιότητα στην αποτύπωση πραγμάτων και στοιχείων που αφορούν σε αυτή την εγκληματική οργάνωση και έναν εκ των εκπρόσωπων της ούτε να περιγράψει απλώς τις ανήθικες και ανάρμοστες συμπεριφορές των ανθρώπων που κινούν τα νήματά της. Με όπλο την εμπειρία του μπαίνει στα άδυτα της ψυχής ενός ανθρώπου, του Φρεντ Μπλέηκ, τον αφουγκράζεται, τον παρακολουθεί στενά και τον ακτινογραφεί για να εκμαιεύσει με στρατηγική και μέθοδο ψυχαναλυτή την ψυχοσύνθεσή του, τις σκέψεις του και την πιθανή ειλικρινή του μεταμέλεια σχετικά με τον πρότερο βίο του. Τελικά η ζωή που του έφερε τα πάνω κάτω τον συνέτισε ή η παρακμιακή του πολιτική ως προς την καθημερινότητα του συνεχίζει να πνέει τα λοίσθια;
Giuseppe Tomasi di Lampedusa, Μπάιρον, Εκδόσεις Αιώρα
Ο συγγραφέας του εμβληματικού Γατόπαρδου, αυτός ο εκκεντρικός Ιταλός συγγραφέας και κόμης της Λαμπεντούζα χαρίζει στο ευρύ κοινό ένα σπουδαίο πόνημα για τον κορυφαίο και εμβληματικό ρομαντικό συγγραφέα που ακούει στο όνομα Μπάιρον. Μπορεί για τους Έλληνες το όνομά του να είναι συνδεδεμένο με την συμμετοχή του στην Ελληνική Επανάσταση και τον ηρωικό του θάνατο στο Μεσολόγγι, ωστόσο ο Μπάιρον υπήρξε ένας εξέχων ποιητής του ρομαντισμού πλάι σε μορφές όπως ο Κιτς και ο Σέλλει, των οποίων υπήρξε σύγχρονος και συνοδοιπόρος. Η συγγραφή του βιβλίου αυτού είναι ένας ελάχιστος φόρος τιμής, προσφορά και αναγνώριση από έναν αριστουργηματικό δεξιοτέχνη σε έναν άλλο εμπνευσμένο ποιητή και συγγραφέα. Ο κόσμος του σήμερα είναι πολύ φτωχός γιατί λείπουν άνθρωποι σαν τον Λαμπεντούζα και σαν τον Μπάιρον που με τον λόγο τους και το έργο τους έδωσαν τα φώτα τους και την αλήθεια τους σε έναν κόσμο που αντιπαθεί την αλήθεια και είναι βουτηγμένη στην υποκρισία.
Ραφαέλα Ρομανιόλο, Πεπρωμένο, Εκδόσεις Μίνωας
Μισός αιώνας ιστορίας αποκαλύπτεται μέσω του βιβλίου και αυτό μέσα από μία αφήγηση που εξιστορεί την αγωνία και τον συναισθηματικό κόσμο πρωταγωνιστών όπως η Τζούλια Μανφρέντι, ο Πιέτρο Φέρο, η Ανίτα Λεόνε και πολλοί άλλοι. Μέσα από τις ζωές τους μας ταξιδεύουν στον χρόνο και μας προσφέρουν ένα πανόραμα και ένα μωσαϊκό των δραματικών και άλλοτε απόλυτα τραγικών γεγονότων που σκιάσανε και στιγμάτισαν το δικό τους παρόν. Ένα παρόν όπου η ιστορία έχει τον πρώτο λόγο και πρωταγωνιστεί, αφού οι ζωές τους εξαρτώνται από τα όσα λαμβάνουν χώρα στην Ιταλία, οι μεν και στην Αμερική οι δε, εκεί όπου αναζητούν μια καλύτερη τύχη. Το παράδειγμα της Τζούλιας Μανφρέντι είναι το καλύτερο παράδειγμα που έχει στα χέρια της η συγγραφέας για να μας δώσει να καταλάβουμε, έστω και με μυθοπλαστικό τρόπο, τις θύελλες και τις ανησυχίες που προκύπτουν.
Roberto Vecchioni, Ο έμπορος του φωτός, Εκδόσεις Κριτική
“…δεν έχει σημασία πόσο ζει κανείς, αλλά με πόσο φως μέσα του, δίχως παράπονο και δίχως δάκρυα” γράφει ο Ρομπέρτο Βεκιόνι σε ένα ακόμα συγκλονιστικό βιβλίο γραμμένο με απλότητα και σοφία, ένα βιβλίο κόσμημα που μεταδίδει την αγάπη για τον άνθρωπο και την διαφορετικότητα, ένα βιβλίο που υμνεί την ίδια την λογοτεχνία και αναδεικνύει το πολύπλευρο έργο του συγγραφέα. Με οδηγό την Σαπφώ, την αρχαία ελληνική τραγωδία και τους συγγραφείς Ευριπίδη, Αισχύλο και Σοφοκλή, με οδηγό τον Όμηρο και τα περίφημα έπη του, ο πατέρας του Μάρκο θα μας ταξιδέψει δια μέσου των αιώνων και θα αντλήσει όλο τον πλούτο της γνώσης που κρύβουν τα κείμενα. Ο Μάρκο παρακολουθεί από κοντά την αρχαία ελληνική λογοτεχνία και αντλεί δύναμη ενώ διεισδύει με πάθος στα όσα τα κείμενα μας διδάσκουν και τον διδάσκουν. Λάτρης, όπως και ο πατέρας του των διδαγμάτων αυτών, ο Μάρκο θα πάει στο πανεπιστήμιο και θα βρεθεί στην αίθουσα διδασκαλίας, θα θέσει ερωτήσεις ενώ οι γύρω του τον παρατηρούν περίεργα και διαπιστώνουν πως αυτός ο άνθρωπος παρουσιάζει κάποια δυσαρμονία.
Αλμπέρτο Μοράβια, Ο άνθρωπος που κοιτάζει, Εκδόσεις Οξύ
Ο Μοράβια, στην πραγματικότητα εκών άκων υποδύεται τον ρόλο του ψυχολόγου και του στοχαστή, μέσα από την κλειδαρότρυπα της παρατήρησής του και σαν ιμπρεσιονιστής που κοιτάζει τους ανθρώπους από μακριά και τους ζωγραφίζει με λέξεις. Εδώ παίρνει ανά χείρας τον μεγεθυντικό φακό και ύστερα το μολύβι και ξετρυπώνει τους λαγούς της ανθρώπινης υπόστασης και φύσης μέσα από ένα μυθιστόρημα που είναι άκρως ψυχολογικό αλλά και φιλοσοφικό, ένα μυθιστόρημα που εξετάζει τις παλινωδίες στον ψυχισμό του σύγχρονου ανθρώπου και βέβαια των σχέσεών του με τους άλλους ανθρώπους του ίδιου ή του άλλου φύλου. Ο Μοράβια γίνεται με λίγα λόγια ο ανταποκριτής της σχέσης των ηρώων του, οι οποίοι όμως είναι κανονικοί άνθρωποι, έχουν πάθη και αδυναμίες, κάνουν λάθη και αλληλοπικραίνονται, δημιουργούν εντάσεις, μίση και διακατέχονται από το μικρόβιο της αμφιβολίας.
