Πετράρχης, Δάντης, Βοκάκιος είναι μόνο μερικά από τα ονόματα που έχουν σφραγίσει με τα γραπτά τους την ιστορία της ιταλικής λογοτεχνίας ήδη από τον μεσαίωνα και την Αναγέννηση. Κάρλο Γκολντόνι, Τζάκομο Λεοπάρντι, Τζόρτζιο Βασάνι παίρνουν την σκυτάλη τον 19ο αιώνα και η παράδοση συνεχίζεται στον 20ο αιώνα με συγγραφείς εμβληματικούς όπως ο Ίταλο Σβέβο, ο Λουίτζι Πιραντέλλο και ο Γκαμπριέλε ντ’ Αννούντσιο. Μορφές όπως ο Ουμπέρτο Έκο, ο Αλμπέρτο Μοράβια και o Τζέσαρε Παβέζε αλλά και ακόμα πιο σύγχρονοι όπως ο Ντε Πασκάλις, ο Βεκιόνι, η Ρομανιόλο είναι μόνο μερικοί συγγραφείς ενός ατελείωτου καταλόγου όπου δεσπόζουν κορυφαία ονόματα που άφησαν το στίγμα τους και έκαναν την ιταλική γλώσσα να λάμψει στα πέρατα του κόσμου, μια γλώσσα τόσο μουσική και ποιητική. Όλα αυτά τα ονόματα που μόλις αναφέρθηκαν μόνο τυχαία δεν είναι, πρόκειται για ισχυρές και εξέχουσες προσωπικότητες που έλαμψαν και άφησαν παρακαταθήκη, μοναδική κληρονομιά στις επερχόμενες γενιές.
Παρακάτω ο αναγνώστης θα έρθει σε επαφή με βιβλία, άλλα γνωστά και άλλα λιγότερο γνωστά, εξίσου όμως σημαντικά από συγγραφείς παλαιότερους αλλά και σύγχρονους. Μέσα από αυτά θα νιώσει τον παλμό της ιταλικής λογοτεχνίας, η οποία προβάλλει και αναδεικνύει την άστατη ανθρώπινη γεωγραφία που διατρέχει όλους τους αιώνες καθώς οι εποχές μπορεί να αλλάζουν οι άνθρωποι όμως όχι. Οι άνθρωποι παραμένουν ίδιοι, η Ιστορία κινείται μαζί τους και εμείς διαβάζουμε για τα πάθη και τους έρωτες, τις αγάπες και τα μίση, παρατηρούμε να κινούνται και να δρουν με όπλο τα συναισθήματά τους, άλλοτε να πίνουν το πικρό ποτήρι της μελαγχολίας και της απόγνωσης και άλλοτε να γεύονται το γλυκό πιοτό της αμαρτίας και της ηδονής δίχως μάλιστα καμία επιφύλαξη και κανέναν όρο. Πρόκειται λοιπόν για ιστορίες βγαλμένες από την ίδια τη ζωή, για ιστορίες με τις οποίες πολλές φορές μπορεί να ταυτιστούμε διότι μέσα σε αυτές βλέπουμε συχνά και τους ίδιους τους εαυτούς μας.
Luciana Castellina, Έρωτες κομμουνιστών, Εκδόσεις Angelus Novus
Μέσα από τις ερωτικές ιστορίες που καταγράφονται εδώ, οι πρωταγωνιστές του βιβλίου θυμίζουν στους νεότερους και ξαναθυμίζουν στους παλαιότερους τις κρίσιμες στιγμές της παγκόσμιας ιστορίας, όταν οι πολιτικές διενέξεις βρισκόντουσαν στο ζενίθ και απασχολούσαν την καθημερινή ζωή. Τόσο ο Χικμέτ, όσο ο Κοκοβλής και ο Τόμσον βίωσαν ο καθένας στη χώρα του μία μοχθηρή όσο και βίαιη αντιμετώπιση και βρίσκονταν κυριολεκτικά ανάμεσα στα όρια ζωής και θανάτου και χάρη σε πολλούς συντρόφους και φίλους μπόρεσαν να ζήσουν. Οι γυναίκες τους και σύντροφοί τους υπήρξαν πάντα στο πλευρό τους και πολλές φορές και οι ίδιες οι γυναίκες βιώσαν κακές συμπεριφορές αφού εκείνες ήταν ο καθρέφτης τους και σε εκείνες οφείλουν και το γεγονός πως μέσα από γράμματα, στίχους ή άλλα εκφραστικά μέσα μπόρεσαν να τους κρατήσουν για λίγο ακόμα κοντά τους. Η Καστελίνα γράφει χαρακτηριστικά και γλαφυρά για τον σπουδαίο Χικμέτ: “Οι στίχοι του είναι τολμηροί, φωτισμένοι από τις παραβολές του, τις οποίες αντλεί από τον κόσμο των μηχανών, των εργοστασίων των σιδηροδρόμων, των γεφυρών”.
Λουίτζι Πιραντέλο, Ο μακαρίτης Ματία Πασκάλ, Εκδόσεις Μεταίχμιο
Ο Λουίτζι Πιραντέλο μιλάει δια στόματος Ματία Πασκάλ για έναν άνθρωπο που είναι όμηρος ενός διττού εαυτού, μιας δραματικής συγκυρίας που τον βρίσκει αιχμάλωτο της ίδιας του της ύπαρξης ή της ανυπαρξίας. Ως Ματία Πασκάλ θα βιώσει την απαξίωση από την ίδια του τη γυναίκα και πεθερά μετά τον αιφνίδιο θάνατο του πατέρα του. Θα προσπαθήσει να ορθοποδήσει μέσα σε ένα περιβάλλον εχθρικό όπου όλοι τον έχουν ξεγραμμένο, δεδομένο και παραμελημένο. Είναι σκιά του εαυτού του, αγωνίζεται να εκπροσωπήσει το είναι του και να δηλώσει την παρουσία του αλλά στην πραγματικότητα καθίσταται υποχείριο τόσο του πονηρού Μαλάνια που διαχειρίζεται τη μεγάλη περιουσία του πατέρα του όσο και της πεθεράς του με την οποία η σχέση είναι συνεχώς συγκρουσιακή. Ο Ματία Πασκάλ είναι μόνος, έρημος, ένας μοναχικός άνθρωπος περιστοιχισμένος από ένα σύνολο ανθρώπων που δεν τον υπολογίζουν και ούτε τον εκτιμούν ούτε τον σέβονται.
Donatella Di Pietrantonio, Αρμινούτα, Εκδόσεις Ίκαρος
Η συγγραφέας Donatella Di Pietrantonio θίγει σε αυτό το πολύ συγκινησιακά φορτισμένο μυθιστόρημα την ιστορία ενηλικίωσης ενός κοριτσιού που βρίσκεται να ακροβατεί ανάμεσα σε δύο ζωές. Η μία ζωή αφορά τους ανθρώπους που την μεγάλωσαν και η δεύτερη την επιστροφή της στη βιολογική οικογένειά της, η οποία όμως την αντιμετωπίζει όχι και τόσο φιλικά. Πρόκειται για μία αφήγηση δεμένη στενά με τον τόπο της υπαίθρου, τον τόπο της συγγραφέως που σαν ηθογράφος καταγράφει επιπλέον στοιχεία λαογραφίας και ντόπια έθιμα. Με κινηματογραφική διάθεση η συγγραφέας μας μεταφέρει νοερά στο χώρο όπου εκτυλίσσεται η ιστορία της και μας φέρνει σε επαφή με έναν κόσμο διαφορετικό από αυτό των μεγαλουπόλεων. Η Αρμινούτα – σημαίνει το κορίτσι που επιστρέφει – στην επιστροφή της στο κανονικό της σπίτι και σε μία ηλικία κρίσιμη βιώνει ένα εχθρικό περιβάλλον σαν να έχει γίνει φόρτωμα στους γονείς που την έφεραν στον κόσμο. Η μητέρα της απασφαλίζει μία μοχθηρή και απότομη συμπεριφορά και την αντιμετωπίζει ως ξένο σώμα, ως ένα μέλος που δεν αποδέχεται και σαφώς δεν είναι καλοδεχούμενο.
Ίταλο Σβέβο, Το γέρασμα, Εκδόσεις Πατάκη
Δεν είναι λίγες φορές που οι συγγραφείς αποφασίζουν με την πένα τους να σχολιάσουν την ίδια τους την κατάσταση και να καθρεφτίσουν τον εαυτό τους στον πρωταγωνιστή και ήρωα των βιβλίων τους. Ο Ίταλο Σβέβο (Italo Svevo) βρέθηκε σε μια δίνη ως προς την υπόστασή του και την συνέχειά του ως συγγραφέας καθώς μετά την επιτυχία του βιβλίου Μια ζωή, δεν είχε την αναμενόμενη αναγνώριση και εκτίμηση στο πρόσωπό του κάτι που τον προβλημάτισε και του δημιούργησε μια εύλογη αγωνία για το μέλλον του. Το γέρασμα είναι, εμμέσως πλην σαφώς, μια επιχείρηση ανάλυσης της ψυχολογικής του κατάστασης σε μια περίοδο αβεβαιότητας και αστάθειας, είναι μια καταβύθιση του ίδιου του συγγραφέα στις ενδότερες στοές του μυαλού του ανοίγοντας διάλογο με τον άλλο του εαυτό αναζητώντας απαντήσεις. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό σύγγραμμα από έναν δεξιοτέχνη του λόγου, ο οποίος ειρήσθω εν παρόδω έχει εμπνευστεί από τη γαλλική λογοτεχνία καθώς μην ξεχνάμε πως ο Φλωμπέρ και ο Μωπασσάν υπήρξαν σημεία αναφοράς για τον ίδιο.
Gianni Rodari, Το φεγγάρι του Κιέβου, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
Πρόκειται για έναν από τους πιο πεφωτισμένους συγγραφείς, έναν πραγματικό παραμυθά που μας γεμίζει με συναισθήματα και χαρά, έναν συγγραφέα που η γραφή του μαγεύει τόσο μεγάλους όσο και μικρούς. Ο Τζιάνι Ροντάρι, που δυστυχώς έφυγε νωρίς, γιατί είχε τόσα να προσφέρει, είχε αφιερώσει τη ζωή του στο ρόλο του ως παιδαγωγός. Όντας παιδαγωγός και έχοντας γράψει τόσα και τόσα βιβλία για την διαπαιδαγώγηση των παιδιών με έναν πολύ μοναδικό και δικό τρόπο, έχει την ικανότητα να αγγίζει τα παιδιά στο κέντρο της καρδιάς του. Μιλάει στα παιδιά με τρυφερότητα και ευγένεια, τα ελκύει και τα συναρπάζει με την αφηγηματική του δεξιοτεχνία και τα εμπνέει μιλώντας τους για την ανάγκη της δικαιοσύνης ενώ τους εμφυσά την αγάπη για τη φιλία, τη διαφορετικότητα, την ελευθερία, την αλληλεγγύη. Ο Ροντάρι χρόνια τώρα είναι ένας δάσκαλος, τα βιβλία του οποίου δεν παύουν να είναι ζωντανά, επίκαιρα και μόνιμα παιδευτικά. Το φεγγάρι του Κιέβου είναι ένα παραμύθι εξαιρετικά ισχυρό, ένα παραμύθι που παράλληλα είναι και μια φωνή αντίστασης με συμβολικό τρόπο.
Stefania Auci, Οι λέοντες της Σικελίας, Εκδόσεις Κλειδάριθμος
Δεν είναι καθόλου τυχαίο που το βιβλίο αυτό αποτέλεσε ένα μικρό εκδοτικό θαύμα και παρέμεινε στις λίστες των ευπώλητων για μεγάλο χρονικό διάστημα. Συνήθως, τα ευπώλητα δεν είναι και τα πιο ποιοτικά βιβλία εδώ όμως έχουμε μία φωτεινή εξαίρεση καθώς πρόκειται για ένα βιβλίο που συνδυάζει άριστα και τόσο δεξιοτεχνικά την ιστορία, την κοινωνική διάσταση και την ψυχολογία των προσώπων στα οποία αναφέρεται. Βρισκόμαστε στην κάτω Ιταλία στις αρχές του 19ου αιώνα και πιο συγκεκριμένα στην Σικελία, μία περιοχή με βαρύ ιστορικό παρελθόν και ανθρώπους που πασχίζουν να δημιουργήσουν τις βάσεις για ένα καλύτερο μέλλον. Αυτή είναι η ιστορία των πρωταγωνιστών της οικογένειας Φλόριο που η συγγραφέας με εξαιρετικό τρόπο ξεδιπλώνει και εμείς ως αναγνώστες διαβάζουμε και απολαμβάνουμε. Η ιστορία είναι ένας τρόπος να θυμόμαστε και να ανατρέχουμε στο παρελθόν για να διδαχθούμε, να μάθουμε, να εμπνευστούμε για το μέλλον. Η συγγραφέας έχει έναν τρόπο μοναδικό να μας πείθει για την ανθρώπινη διάσταση των ανθρώπων που συμμετέχουν στο λογοτεχνικό της μωσαϊκό.
Γκαμπριέλε Ντ’ Ανούντσιο, Τζοβάνι Επίσκοπο, Εκδόσεις Μάγμα
Ο περίφημος, εκκεντρικός και πολύ πρωτοπόρος Όσκαρ Ουάιλντ είχε πει χαρακτηριστικά πως δεν έχω να δηλώσω τίποτα (στο τελωνείο) εκτός από την ιδιοφυΐα μου. Αυτή η φράση αποτυπώνει ανάγλυφα και πολύ συνοπτικά το άγνωστο αυτό στο ευρύ κοινό έργο, τον Τζοβάνι Επίσκοπο. Είναι το έργο ενός επίσης εκκεντρικού και αμφιλεγόμενου, λόγω και των πολιτικών του πεποιθήσεων, Ιταλού συγγραφέα που όμως με έναν κεραυνό αφήγησης που στάζει άκρατο ερωτισμό παραδίδει σε όλους εμάς ένα σύγγραμμα απλής αφήγησης. Είναι όμως συνάμα ένα κείμενο εξαιρετικής διαύγειας και συνταρακτικής λεπτομέρειας σε βαθμό που ο αναγνώστης αφήνεται, όχι άδικα, πελαγωμένος σε μία θάλασσα συναισθημάτων που αφρίζουν στα κύματα της ιδιοσυγκρασίας και της προσωπικότητας του πρωταγωνιστή που αν διαβάσει κανείς το βιογραφικό του συγγραφέα θα διερωτηθεί εύλογα αν όλα αυτά δεν είναι κατά βάθος αποκυήματα ή και βιώματα της ζωής του ίδιου του γράφοντος.
Luciano Bianciardi, Πικρή ζωή, Εκδόσεις Ακυβέρνητες Πολιτείες
Η πικρή ζωή δεν είναι ένα απλό μυθιστόρημα, είναι η αφήγηση ενός ανθρώπου που ξετυλίγει τις περιπέτειες μιας ολόκληρης ζωής έτσι όπως ο ίδιος την αφηγείται και μας την παρουσιάζει. Τα όσα καταγράφονται εδώ συνδέονται άμεσα με ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα αλλά και με την ίδια την λογοτεχνία. Καθώς είναι η ζωή του Μπιαντσάρντι που ξεδιπλώνεται ενώπιόν μας και εμείς παρακολουθούμε τον χειμαρρώδη λόγο του, την πορεία της ζωής του παρέα με την σύντροφό του. Πρόκειται για μια δύσκολη ζωή, πικρή, όπως άλλωστε την περιγράφει ο ίδιος. Μαχόμενος για τα προς το ζην και αφηγούμενος την καθημερινή πάλη σε μια περίοδο πολιτική ομολογουμένως δύσκολη, ο Μπιαντσάρντι μετέφρασε πολλά και αξιόλογα βιβλία, τα οποία και μνημονεύονται με άρτιο τρόπο στις σημειώσεις από την μεταφράστρια και επιμελήτρια του επιμέτρου Δήμητρα Δότση. Ο Μπιαντσάρντι βρίσκει λυτρωτική την σχέση του με την Άννα, την σύντροφό του και μαζί μετράνε τα χρήματα με τα οποία θα περάσουν ενώ παράλληλα κάνουν όνειρα για το μέλλον τους, το κοινό τους μέλλον. Στα διαλείμματα από τη μετάφραση μυθιστορημάτων που τους αποφέρουν τα προς το ζην κάνουν έρωτα και απολαμβάνουν ο ένας τον άλλον σε τρυφερές στιγμές, τις οποίες ο συγγραφέας δεν κρύβει.
