Το μέγεθος του ονόματος του Σαίξπηρ είναι τέτοιο που όποια ανάλυση και αν προκύψει δεν θα μπορέσει ποτέ να καλύψει το ανεξάντλητο του πνεύματός του, της ψυχοσύνθεσής του. Πρόκειται για έναν συγγραφέα και στοχαστή που έζησε μέσα σε έναν κυκεώνα γεγονότων ιστορικών και πολιτικών, μέσα σε μια θύελλα για να το συνδέσουμε και με το θεατρικό έργο, ένα έργο με πολλά νοήματα και συμβολισμούς. Ο Σαίξπηρ, όπως γνωρίζουμε από διάφορες πηγές, είχε μελετήσει από νωρίς τις αρχαίες ελληνικές τραγωδίες και είχε διαβάσει προφανώς για τα ιστορικά και πολιτικά γεγονότα της Αρχαίας Ελλάδας στα οποία βασίστηκε. Αναμφίβολα, η Αναγέννηση και κυρίως η πρώιμη στην οποία ο ίδιος δημιουργεί το σύνολο των έργων του, είναι μια περίοδος τρικυμιώδης και πολλών μεταβολών ενώ είναι η περίοδος κατά την οποία ανακαλύπτεται η κλασική σκέψη που είχε μείνει κατά τον μεσαίωνα σε πλήρη απαξίωση.
Ένα έργο βαθιά πολιτικό, έντονα σημερινό ως προς τα μηνύματά του και πάντα διαχρονικό
Ο ίδιος λοιπόν έχοντας εμπνευστεί από τις μελέτες αυτές, ζώντας σε μια πολιτικά ταραγμένη περίοδο στην ελισαβετιανή Αγγλία και έχοντας ήδη συγγράψει κορυφαία έργα όπως ο Άμλετ, ο Μάκβεθ, ο Ριχάρδος ο Γ‘ και τόσα άλλα στρέφεται για μια ακόμα φορά σε ένα έργο που ενέχει διδαχές και μηνύματα για πολλά και διάφορα ζητήματα που απασχολούν τον ίδιο τον Σαίξπηρ όπως είναι η αλαζονεία της εκάστοτε εξουσίας, η σχέση του ανθρώπου με την φύση, η ύβρις απέναντι στους θεούς και η ανάγκη για μετάνοια. Η θύελλα είναι ένα δραματικό έργο, το οποίο όμως λειτουργεί ανάποδα σε σχέση με την τραγικότητα άλλων έργων που οδηγούν σε μια καταστροφική κορύφωση. Εδώ το έργο ξεκινά με ένα υποτιθέμενο ναυάγιο και τον θάνατο των επιβαινόντων, κάτι όμως που αποδομείται όσο προχωράει το έργο και αποκαλύπτονται τα πραγματικά γεγονότα.
Η έκδοση αυτή εκτός από την εξαιρετική μετάφραση του Αθανάσιου Δ. Οικονόμου εμπεριέχει την εμπεριστατωμένη εισαγωγή της Τίνας Φατσέα και τη διεξοδική ανάλυση που έχει εξασφαλίσει το επίμετρο φροντισμένο από τον ψυχίατρο και ψυχοθεραπευτή Βαγγέλη Πέππα. Άρα έχουμε μια έκδοση που παρέχει στον αναγνώστη ένα ευρύ φάσμα πληροφοριών για ένα έργο, όχι τόσο γνωστό ίσως όσο τα άλλα, επειδή όμως είναι από τα τελευταία της σαιξπηρικής παραγωγής αποτελεί αδιαμφισβήτητα την συμπύκνωση της φιλοσοφίας του Σαίξπηρ. Είναι ένα έργο αλληγορικό και βαθιά φιλοσοφημένο, ένα έργο που απευθύνεται σε κάθε εποχή, ένα έργο διαχρονικό και επίκαιρο, ένα έργο που προάγει την ανάγκη για ειρήνη και ευημερία μακριά από ανέξοδες και αδιέξοδες συγκρούσεις καθώς και ανώφελες αιματοχυσίες. Είναι ένα έργο που απευθύνεται στην ίδια την ανθρώπινη φύση που είναι προορισμένη για το καλύτερο και το χειρότερο και σαν συμβεί το τελευταίο τότε η τροπή των πραγμάτων μπορεί να γίνει εφιάλτης.
Η εποχή του Σαίξπηρ είναι η εποχή των μεγάλων ανακαλύψεων από επιφανείς και περιπετειώδεις θαλασσοπόρους που ανοίγονται στις άγνωστες θάλασσες, με σαφή υπαγόρευση από τους εκάστοτε βασιλείς οι οποίοι και προσπαθούν να εδραιώσουν την εξουσία τους υπερτερώντας των υπολοίπων βασιλέων. Πρόκειται σαφώς για μια σύγκρουση συμφερόντων σε μια Ευρώπη που κρατά τα ηνία του κόσμου, μιας και η ανάπτυξη της Αμερικής ακόμα αργεί. Στα διάφορα βασίλεια και βέβαια σε αυτό της Αγγλίας ρέει άφθονο το κρασί της έπαρσης και της ασυδοσίας της εξουσίας, ένα στοιχείο που ο Σαίξπηρ είχε παρουσιάσει και στο έργο Τίτος Ανδρόνικος όσο φυσικά και στον Μάκβεθ. Είναι πολιτικά ζωντανός και ενεργός, δεν φοβάται να γίνει ο τότε ανταποκριτής και να αναδείξει τους προβληματισμούς του για μια εξουσία που αδιαφορεί και παραμένει σφόδρα εγωκεντρική.
Ο Σαίξπηρ ασκεί έντονη κριτική στον τρόπο νομής της εξουσίας, στον συγκεντρωτισμό και στην πλάνη πως ο βασιλιάς είναι ο Θεός επί γης. Αυτό διαφαίνεται εξάλλου και στη Θύελλα όπου η εκδικητικότητα και το μίσος περισσεύουν στον Πρόσπερο, ο οποίος αφού εκδιώχτηκε από το δουκάτο του Μιλάνου φροντίζει να καταστρέψει ό,τι μπορεί να τον απειλήσει με όποιο τίμημα. Η συμπεριφορά, ο λόγος και η επίδειξη ισχύος του Πρόσπερο είναι το επίκεντρο της προσοχής του Σαίξπηρ, εστιάζει στην πορεία του ψυχογραφήματος της προσωπικότητας αυτού του αλαζόνα ηγεμόνα που δρα συναισθηματικά και παρασυρμένος από μια μοχθηρία άνευ προηγουμένου. Κατευνάζεται η σκληρότητά του όσο προχωράει το έργο αλλά κάτι τέτοιο δεν διαφαίνεται εξαρχής, όλα δείχνουν πως έχει προκαλέσει με την μήνι του τον θάνατο τόσων ανθρώπων. Η πεμπτουσία της διάθεσης του Σαίξπηρ είναι να φωτίσει αθέατες πλευρές ενός δράματος που τελικά καταλήγει σε θετική έκβαση ύστερα από παρέμβαση των θεών, σαν να βρισκόμαστε σε αρχαίο δράμα.
Ο Σαίξπηρ λοιπόν σχολιάζει τις πολιτικές εξελίξεις μέσα στις οποίες ζει, αφουγκράζεται την οργή του λαού, περιγράφει σκωπτικά και φλεγματικά τα όσα διαδραματίζονται στις αυλές και τα κλειστά δωμάτια, κατά το βρετανικό πρότυπο που θα συνεχιστεί και από τους επιγόνους του όπως ο Σόμερσετ Μομ και ο Φόρστερ. Ο Σαίξπηρ είναι για μια ακόμα φορά παρών και στις επάλξεις, είναι μέσα στην κοινωνία και η γραφή του ενοχλεί ενώ παρακολουθεί τις ραγδαία δραματικά πολλές φορές εξελίξεις. “Στη Θύελλα θα βρούμε τον κόσμο στον οποίο ζούσε ο Σαίξπηρ: μεγάλα θαλάσσια ταξίδια και μυστηριώδη νησιά. Ήταν η εποχή των μεγάλων εξερευνήσεων, στην οποία έγινε η επανάσταση της αστρονομίας και της φιλοσοφίας. Το θέατρο του Σαίξπηρ αντιπροσώπευε τον κόσμο. Για τους Ελισαβετιανούς, η σκηνή ήταν ο κόσμος και ο κόσμος ήταν η σκηνή” γράφει η Τίνα Φατσέα στην εισαγωγή της έκδοσης. Η θύελλα είναι ένα έργο που έρχεται από το χθες για να μας μιλήσει στο σήμερα, να ρίξει φως σε έναν κόσμο που άλλαξε αλλά που μαστίζεται από τα ίδια διλήμματα.
“Είναι μερικές κουραστικές ασχολίες, που ο κόπος τους ανταποδίδει ευχαρίστηση”
“Τώρα, καθώς τα ξόρκια μου έχουμε καταπέσει και οι γητειές καταρριφθεί κι η μόνη δύναμή μου πούναι κι η πιο ασθενική, σβησμένη: η δική μου, πρέπει εδωπέρα από σας – σε τέτοια άχαρη θέση – αλήθεια, να περικλειστώ ή πίσω να γυρίσω, στη Νάπολη ν’ αποσταλώ”
