“Στον σημερινό κόσμο της τεχνολογίας, μια αφηγήτρια ταινιών φαντάζει εξωπραγματική. Το σούρουπο, όταν φεύγουν με τ’ αμάξια τους για τις πόλεις τους, ξαναγίνομαι αυτό που είμαι: το φάντασμα ενός εγκαταλελειμμένου χωριού” εξομολογείται το κορίτσι που έμαθε να αφηγείται τις ταινίες που έβλεπε στον κινηματογράφο και η ίδια αναπαρήγαγε με εξαιρετική επιτυχία χαρίζοντας στους ακροατές και θεατές που συνέρρεαν για να την δουν και να την ακούσουν ένα υπέροχο πλούσιο θέαμα που και η ίδια δεν πίστευε ότι μπορούσε να προσφέρει. Αυτό έγινε πράξη χάρη στην ανάγκη για κάποιο εισόδημα, πρωτίστως όμως χάρη στο δικό της προσωπικό χάρισμα στην εξιστόρηση, στην ικανότητα να υποδύεται διαφορετικά πρόσωπα αλλά και χάρη στο γεγονός πως η τηλεόραση, το μέσο που ουσιαστικά έβαλε τέλος σε αυτό το θέαμα, δεν είχε διεισδύσει ακόμα τόσο μαζικά και ξαφνικά στις ζωές των ανθρώπων.
Ο Λετελιέρ, με δεξιοτεχνία, ευαισθησία και ανθρωπιά καταφέρνει μέσα σε λίγες σελίδες να μας μεταδώσει την αύρα και το άρωμα μιας ολόκληρης εποχής στη Χιλή αλλοτινών χρόνων, σε μια εποχή που η τεχνολογία της τηλεόρασης δεν είχε σαρώσει, δεν είχε εισβάλλει με τέτοιο μένος στις ζωές των ανθρώπων. Η μετάβαση από την μια εποχή στην άλλη έγινε τόσο απότομα και τόσο αδέξια που πλέον οι παρέες έπαψαν να μαζεύονται και να διασκεδάζουν όπως πριν αλλά είχαν ανάγκη από το λεγόμενο κουτί. Έτσι και το όνειρο της αφήγησης που η πρωταγωνίστρια απολάμβανε και χαιρόταν ανήκει πια στο παρελθόν και η ίδια μένει αγκαλιά με τις αναμνήσεις και τις θύμησες του παλιού καλού καιρού. Η τηλεόραση είναι πλέον μια νέα πραγματικότητα και εκείνη καλείται να προσαρμοστεί.
Ένα επάγγελμα όχι σαν όλα τα άλλα
Η αφηγήτρια ταινιών που ο Λετελιέρ μάς χαρίζει είναι ένα πρόσωπο φανταστικό που όμως προσωποποιεί την ανάγκη μας να προσφύγουμε σε μια άλλη εποχή, πιο ρομαντική και αυθεντική, πιο ουσιώδη, πιο ανθρώπινη. Το τοπίο που περιγράφεται στο βιβλίο είναι αναμφίβολα άκρως νοσταλγικό, έρχεται να καλύψει τα κενά του σημερινού ανθρώπου που βιώνει έναν κυκεώνα πληροφόρησης που αδυνατεί να περάσει από το φίλτρο της κρίσης καθώς η πολυτέλεια του χρόνου δεν υπάρχει. Με την αφηγήτρια, που είναι ένα κορίτσι συμπαθητικό και χαρισματικό, οι παλαιότεροι θυμούνται και οι νεότεροι μαθαίνουν για ταινίες που έγραψαν ιστορία και εισέρχονται στην μηχανή του χρόνου που ξαναζωντανεύει μέσα από χαρακτήρες σε ένα χωριό που ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει.
Επιπλέον, αυτό που πετυχαίνει ο συγγραφέας είναι να διαμορφώσει ένα μωσαϊκό ποίησης και θεάτρου μέσα από τις αφηγήσεις της νεαρής κοπέλας που επαναφέρει στο σήμερα γεγονότα και στιγμές στο μικρό χωριό στο οποίο κατοικεί. Μοιάζει με θεατρική παράσταση που σκηνοθέτης δεν είναι μόνο η ίδια αλλά και η ιστορία των ανθρώπων που συμμετέχουν. Αυτοί είναι που με την εγκαρδιότητά τους και με τα χειροκροτήματά τους συνδιαμορφώνουν και δημιουργούν μια πολύ ζεστή ατμόσφαιρα σε όλο αυτό που λαμβάνει χώρα. Ο συγγραφέας κατορθώνει έτσι να μας μεταδώσει την αγάπη του για την Χιλή, για έναν τόπο ευλογημένο, για τον τόπο του Πάμπλο Νερούδα αλλά και τον τόπο όπου έδρασε το τέρας της αντιδημοκρατικής λαίλαπας και έσυρε για πολλά χρόνια τους πολίτες σε μία δικτατορία αβυσσαλέα υπό τον ολοκληρωτισμό του Αουγκούστο Πινοσέτ ύστερα από την δολοφονία του Σαλβαντόρ Αλιέντε.
Στο επίμετρο διαβάζουμε όσα ο ερωτικός Πάμπλο Νερούδα καταθέτει μέσα από το δικό του τρόπο αφήγησης το δικό του προσωπικό ρόλο στην χώρα, πώς ο ίδιος μπόρεσε να εμπνεύσει στον κόσμο την αγάπη για την ποίηση, όχι μια ποίηση για εκείνες τις ομάδες της κοινωνίας που μπορούσαν να την καταλάβουν αλλά για όλους τους κατοίκους της χώρας, για τους απλούς ανθρώπους που θα μπορούσαν να αντλήσουν δύναμη από τα δικά του λόγια. Και εδώ είναι η κοινή συνισταμένη με την αφηγήτρια του Λετελιέρ καθώς και εκείνη εκπέμπει μια αγνότητα προθέσεων, είναι κατά κάποιο τρόπο εκείνη που μεταφέρει τις ταινίες και τον κινηματογράφο με το δικό της προσωπικό ύφος και προσδίδει στις ταινίες μία καινούργια ζωή.
Η ποίηση στον καιρό των ανθρώπων
“Η ποίηση και η ζωή μου κύλησαν σαν ποτάμι της αμερικανικής ηπείρου, σαν χείμαρρος χιλιανών νερών που πηγάζουν από τα μυστικά βάθη των βουνών του Νότου και κατευθύνουν ακατάπαυστα το ρεύμα προς κάποια εκβολή στη θάλασσα. Η ποίησή μου δεν πέταξε τίποτα απ’ όσα κατάφερε να φέρει στην κοίτη της. Αποδέχτηκε το πάθος, βάθυνε το μυστήριο και άνοιξε δρόμο μέσα στις καρδιές του λαού”. Αυτά αφηγείται ο Πάμπλο Νερούδα, ο οποίος λατρεύει με όλο του το είναι να υπηρετεί τον λαό και τους απλούς ανθρώπους, ένα πάθος που και η αφηγήτρια ταινιών εκπληρώνει με ζήλο και παθιασμένο τρόπο.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το επεισόδιο με την γιαγιά την οποία η αφηγήτρια ταινιών καλείται να διασκεδάσει. Η γιαγιά που δεν είχε τηλεόραση ζήτησε από εκείνην να της αφηγηθεί μια ταινία, εκείνη όμως δεν ήξερε πολύ καλά την υπόθεση και όταν η γιαγιά της την αποκάλυψε μέσες άκρες τότε το κορίτσι της αφηγήθηκε κάτι εντελώς διαφορετικό που η γιαγιά όμως απήλαυσε. Αυτό που έχουν ανάγκη οι άνθρωποι είναι η ομορφιά του ταξιδιού και όχι ο προορισμός αυτός καθαυτός. Η ίδια άλλωστε εξομολογείται: “…Οι αφηγήσεις μου τους έβγαζαν από εκείνο το πικρό τίποτα που ήταν η έρημος και, έστω και για λίγο, εγώ τους ταξίδευα σε κόσμους θαυμαστούς, γεμάτους έρωτες, όνειρα και περιπέτεια. Χάρη στις αφηγήσεις μου μπορούσε ο καθένας, αντί να βλέπει εκείνους τους κόσμους σε κινηματογραφική οθόνη, να τους φαντασιώνεται κατά τα κέφια του”.
“Η κόρη σας, όταν λέει τις ταινίες, είναι σαν τη νεράιδα καλέ μου γείτονα. Το μαγικό ραβδάκι της είναι τα λόγια της. Με τα λόγια της μας ταξιδεύει όλους”.
“Όταν αφηγείσαι μια ταινία είναι σαν να αφηγείσαι ένα όνειρο. Όταν αφηγείσαι μια ζωή είναι σαν να αφηγείσαι ένα όνειρο ή μια ταινία”.
