Άλλο ένα διαμάντι προστέθηκε στην λευκή σειρά των μικρομεγάλων βιβλίων λογοτεχνίας, μια ακόμα απόδειξη πως η κλασσική λογοτεχνία όχι μόνο δεν πεθαίνει αλλά ξαναζεί μέσα από νέες μεταφράσεις και νέες εκδόσεις. Είναι η επιβεβαίωση της ρήσης του Ίταλο Καλβίνο στο περίφημο δοκίμιό του «Γιατί να διαβάζουμε τους κλασικούς» όπου αναφέρει πως κλασικό είναι ένα βιβλίο που δεν έχει ολοκληρώσει αυτά που έχει να πει. Η ιστορία του Δουμά έρχεται από την ανάγκη του ανθρώπου να εξηγήσει το ανεξήγητο, να ερμηνεύσει το δυσερμήνευτο, να αγγίξει τα όρια της μεταφυσικής και να προσπαθήσει να κατανοήσει το τι συμβαίνει ή τι θα μπορούσε να συμβαίνει όταν ο θάνατος χτυπάει την πόρτα μας. Ο Δουμάς συγκαταλέγεται σε εκείνους που ασχολήθηκαν με το ζήτημα αυτό και με όπλο και οδηγό τις ανησυχίες και τις αγωνίες του σύγχρονου ανθρώπου που καθρεφτίζονται στα έργα του μας συστήνει την χλωμή κυρία, μια ιστορία αυτοτελή μέρος όμως μιας σειράς διηγημάτων. Είναι ένα από τα διηγήματα που θα βρούμε στην γαλλική έκδοση Mille et un fantômes, για όποιους αναγνώστες θέλουν να την αναζητήσουν μιας και δεν κυκλοφορεί στα ελληνικά.
Μάχη ανάμεσα στον κόσμο των ζωντανών και των νεκρών, πάλη ανάμεσα στο σατανικό και το χριστιανικό
«Η ιστορία της ανθρώπινης γνώσης έχει αποδείξει επανειλημμένα πως τις περισσότερες και σημαντικότερες ανακαλύψεις τις οφείλουμε στα παράπλευρα, ή συναφή, ή συμπτωματικά γεγονότα. Με τον καιρό, μάθαμε πως για να προοδεύσουμε θα πρέπει όχι μόνο να διευρύνουμε το πεδίο των αναζητήσεών μας, αλλά και να είμαστε πιο ανεκτικοί με τις τυχαίες δημιουργικές επινοήσεις που παραβιάζουν τα όρια των προσδοκιών μας» γράφει ο στοχαστής και πατέρας του αστυνομικού μυθιστορήματος Έντγκαρ Άλλαν Πόε σε ένα μυθιστόρημα που ανήκει στη συνέχεια των φόνων της Οδού Μοργκ με πρωταγωνιστή τον επίμονο και δαιμόνιο επιθεωρητή του Αύγουστο Ντυπέν. Δεν είναι αυτή καθεαυτή η πλοκή που έχει σημασία αλλά όπως αποκαλύπτει και το παραπάνω απόσπασμα το όλο σκεπτικό της λύσης ενός αινίγματος γύρω από την ανθρώπινη φύση είναι αυτό που ενδιαφέρει τον Πόε. Είναι πολύ πιθανό ο Δουμάς έχοντας ασχοληθεί με την ανθρώπινη φύση να είχε καταφύγει, εκτός από τον Πολιντόρι και τον Βρυκόλακα, στα αινιγματικά έργα του Πόε.
Ο Δουμάς τοποθετεί το σκηνικό της ιστορίας του στα Βαλκάνια και μάλιστα στην καρδιά τους, σε έναν πύργο όπου όλα εκτυλίσσονται και διαδραματίζονται σε μια άλλη εποχή σαν να ξαναζούμε μια μεσαιωνική ιστορία. Είναι εκεί όπου η λογική τελειώνει και αρχίζει το μυστήριο, επιλέγει έναν τόπο όπου η ατμόσφαιρα και η αύρα προοικονομούν την αγωνία και προϊδεάζουν τον αναγνώστη για τα μελλούμενα. Είναι η ιστορία δύο αδερφών από την ίδια μητέρα, δύο πρόσωπα που μοιάζει να εκπροσωπούν το καλό και το κακό, θυμίζοντας την αιώνια πάλη ανάμεσα στα δύο άκρα, μια μάχη που δίνεται από τους πρωτόπλαστους και ύστερα δίχως σταματημό. Η ανθρώπινη φύση είναι τέτοια που εκπροσωπεί το καλό και το κακό σε κάθε έκφανση και γιατί εδώ να αποτελούσε εξαίρεση η περίπτωση των δύο αδερφών; Η Πολωνή κοπέλα, η πρωταγωνίστρια του διηγήματος, βρίσκεται ενώπιον μιας τρομακτικής ανακάλυψης και ενός γεγονότος που την αναστατώνει και την τρομοκρατεί καθώς το θέαμα της νεκρανάστασης δεν μπορεί να αφήσει κανέναν ασυγκίνητο. Ένα πτώμα ανοίγει τα μάτια του από το πουθενά και με τέτοιο ξαφνικό τρόπο που μοιάζει εντελώς ανεξήγητο και απειλεί τα λογικά, είναι άραγε ένα σημάδι θεϊκό, είναι μια εκδίκηση του παραλόγου έναντι της λογικής; Ερωτήματα τίθενται και οι απαντήσεις μοιάζουν να αποτελούν γόρδιο δεσμό που δύσκολα λύνεται.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ένας συγγραφέας ασχολείται με την μεταφυσική και το παράλογο, με την ιστορία βρικολάκων που επανέρχονται στη ζωή, έστω και για λίγο, μετά από έναν βέβαιο και επιβεβαιωμένο θάνατο. Ο Δουμάς ταξιδεύει τον αναγνώστη σε τόπους όπου οι δεισιδαιμονίες δίνουν και παίρνουν, σε τόπους όπου μοιάζει ο Θεός να έχει εγκαταλείψει, σε μέρη όπου θα μπορούσαν να επιστρέφουν οι νεκροί για να εκδικηθούν τους ζωντανούς. Ο ίδιος ο Δουμάς είχε όντως εμπνευστεί τα μυθιστορήματά του από την ιστορία αλλά εδώ με το μικρόβιο της φαντασίας να τον διακατέχει μοιράζεται με τον αναγνώστη κάτι πολύ διαφορετικό. Είναι σαφές πως οι εποχές εκείνες με την εκρηκτική βιομηχανική επανάσταση, τις εφευρέσεις μηχανών και τόσα άλλα παράδοξα που ο άνθρωπος επιστρατεύει για να προχωρήσει προς το μέλλον είναι εποχές περίεργες και άκρως επικίνδυνες. Αυτό συμβαίνει γιατί ο άνθρωπος με τα μάτια του τότε ζει σε καιρούς άστατους και επισφαλείς, ουδείς γνωρίζει τι μέλλει γενέσθαι, κάτι τέτοιο ίσως να συμβαίνει αντίστοιχα και σήμερα με την τεχνητή νοημοσύνη καθώς είναι μια συγκυρία όπου δεν χρειάζεται πολύ για να ξεφύγει ο έλεγχος από το ανθρώπινο.
Ο ίδιος ο άνθρωπος λοιπόν απειλεί τον άνθρωπο και αυτό φαίνεται να ανησυχεί τον δραστήριο πνευματικά Δουμά, ο οποίος ειρήσθω εν παρόδω είχε δηλώσει επ’ αφορμή της κυκλοφορίας του βιβλίου του περί φαντασμάτων: «Ζούμε σε εποχές θλιβερές και, σας προειδοποιώ, οι ιστορίες μου δεν είναι χαρούμενες. Κουρασμένος από όσα βλέπω να συμβαίνουν καθημερινά στον πραγματικό κόσμο, θα μου επιτρέψετε να αναζητήσω τις ιστορίες μου στον κόσμο της φαντασίας». Στο εξαιρετικό και άκρως διαφωτιστικό επίμετρο ο μεταφραστής Γιώργος Θάνος αναφέρεται σε διάφορους συγγραφείς όπως ο Πολιντόρι, ο Σεριντάν Λε Φανύ αλλά και στους Έλληνες συγγραφείς, τα διηγήματα των οποίων θα συναντήσουμε στην θαυμάσια έκδοση του Άλιωτου και στις άλλες ιστορίες με βρικόλακες.
Ο Δουμάς χτίζει έναν ήρωα μισό Έλληνα και μισό Μολδαβό, έναν ήρωα που βρίσκεται στην Ανατολική Ευρώπη, εκεί όπου χτυπά η καρδιά της γέννησης τέτοιων περίεργων μύθων και εκείνο στο οποίο επικεντρώνεται είναι να θυμίσει στον αναγνώστη πως η μόνη δύναμη αποτροπής και θεραπείας είναι η χριστιανική θρησκεία. Η θρησκευτικότητα παρουσιάζεται στα χέρια του Δουμάς ως το μόνο απάγκιο ώστε να εξαγνιστεί ο άνθρωπος και να παύει να πιστεύει σε τέτοια φαινόμενα, η πίστη είναι η μόνη ικανή να κατανικήσει το σατανικό και να λυτρώσει τον άνθρωπο. Η ιστορία του Δουμά ανήκει στην κατηγορία των κλασσικών ιστοριών του είδους – και ο βρικόλακας Κοστάκι επιστρέφει για δεύτερη φορά από τον κόσμο των νεκρών, για να τοποθετηθεί ανάμεσα στους πιο ιδιαίτερους απέθαντους της διεθνούς λογοτεχνίας, θα γράψει ο Γιώργος Θάνος. Η έκδοση είναι εμπλουτισμένη με εξαιρετικά χαρακτικά, τα οποία αναπαριστούν σκηνές από την ιστορία και οι οποίες προσδίδουν μια ακόμα μεγαλύτερη ένταση και αγωνία.
«Καθώς κοιτούσα γύρω μου, ψάχνοντας για κάποια βοήθεια, είδα να ανοίγει η πόρτα του μοναστηριού και οι μοναχοί, με μπροστάρη τον πατέρα Βασίλειο, έρχονταν δυο δυο, κουβαλώντας πυρσούς και ψάλλοντας προσευχές για τους νεκρούς»
