Μπορεί το 2025 να πλησιάζει πια στο τέλος του και σε λίγο πια να ανήκει στο φάσμα του χωροχρόνου μιας θα καλωσορίσουμε την νέα χρονιά του 2026, μια νέα χρονιά που ελπίζουμε να είναι ακόμα πιο πλούσια από καλά και ποιοτικά βιβλία. Ωστόσο, τα βιβλία που αφήνει πίσω του το 2025 υπήρξαν πολλά και ίσως πολλά από αυτά να μην προλάβαμε να τα κοιτάξουμε, πολλώ δε μάλλον να τα διαβάσουμε. Μπορεί επίσης μέσα στον πολύ όγκο πληροφορίας να πέρασαν από τα μάτια μας φευγαλέα, χωρίς δηλαδή να δώσουμε την απαραίτητη και δέουσα σημασία που τους άξιζε και να χρειαστεί να τους χαρίσουμε μια δεύτερη ευκαιρία. Για αυτό έχουμε συλλέξει εδώ βιβλία πολύ αξιόλογα και αξιοπρόσεκτα, βιβλία που είναι για εμάς ξεχωριστά και σας τα παρουσιάζουμε για να τα διαβάσετε και εσείς και να μας αφήσετε από κάτω το δικό σας σχόλιο αν το επιθυμείτε, όταν με το καλό τα διαβάσετε.
Ανν Μπροντέ, Άγκνες Γκρέι, Εκδόσεις Αίολος
Η Μπροντέ μας δίνει μια εξαιρετική ακτινογραφία των ανθρώπων που η ίδια συναναστρεφόταν και άρα μπόρεσε να παρατηρήσει τις αντιδράσεις τους και να διαπιστώσει τις αδυναμίες των χαρακτήρων τους σαν κάποιος δημοσιογράφος ή ανταποκριτής που επιθυμεί να δει από την κλειδαρότρυπα και να καταγράψει ότι έχει δει. Ιστορίες, όπως αυτή, θυμίζουν πίνακες του Τζέιμς Ένσορ, ο οποίος και παρουσίαζε στα έργα του ανθρώπους ιλαρούς με πρόσωπα αλλόκοτα και γκροτέσκα, βγαλμένα από ένα πανηγύρι μασκοφόρων όπου όλα δύνανται να συμβούν. Το βιβλίο της Μπροντέ είναι βούτυρο στο ψωμί για θεατρική διασκευή διότι υπάρχει αυτή η έντονη διάθεση να σκηνοθετήσει τα πεπραγμένα μιας κοινωνίας που αδυνατεί να βιώσει τις τεκτονικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα εκτός του πλαισίου του χωριού ή της κωμόπολης. Έξω στον κόσμο πραγματοποιούνται πόλεμοι, συγκρούσεις, κοσμοϊστορικά γεγονότα και όμως τίποτε από όλα αυτά δεν περνά από το δίχτυ που έχει τυλίξει τις ζωές τους σαν να ζουν μέσα σε μια υπερφουσκωμένη μπάλα, έναν μανδύα που δεν αφήνει κανέναν να κοιτάξει έξω.
Ανδρέας Ανδριανόπουλος, Κατερίνα Σφόρτσα, Εκδόσεις Αρμός
Η Κατερίνα Σφόρτσα, της οποίας την προσωπογραφία φιλοτεχνεί τόσο αριστοτεχνικά ο συγγραφέας, δεν ήταν μια τυχαία γυναίκα, ήταν κόρη του Γκαλεάτσο Μαρία Σφόρτσα, μια γυναίκα δυναμική και μέλος της ηγετικής οικογένειας των Σφόρτσα του Μιλάνου, κόμισσα του Φορλί και της Ίμολα. Είναι όμως και η γυναίκα και μούσα που φιλοτέχνησε ένας εκ των κορυφαίων ζωγράφων της Αναγέννησης, ο περίφημος Λεονάρντο ντα Βίντσι. Δίχως άλλο οι γυναίκες του Λεονάρντο αποτελούν ένα πολύ σημαντικό και κομβικό μέρος του πλούσιου έργου του. Ο ακαδημαϊκός κανόνας στα χέρια του Λεονάρντο αλλάζει και εννοώ πως ο Λεονάρντο φέρνει τις γυναίκες στο προσκήνιο, εκεί δηλαδή που όφειλαν να βρίσκονται ως σύντροφοι και σύζυγοι, ως αδερφές, ως μητέρες και ως όντα ισότιμα με τον άνδρα, κάτι φυσικά που για την εποχή αποτελούσε σκανδαλώδη σκέψη. Μην ξεχνάμε άλλωστε πως η μόνη ζωγράφος που τόλμησε να πάει ενάντια στο ρεύμα της εποχής υπήρξε η Αρτεμισία Τζεντιλέσκι με το απαράμιλλο θάρρος και την γενναιότητα που την διέκριναν.
Λουίς Καρντόσο, Το χρονικό ενός ταξιδιού, Εκδόσεις Βακχικόν
Δεν είναι τυχαία η αναφορά στην Ινδονησία καθώς μέσα από την αφήγηση του Λουίς Καρντόσο και τα όσα περιγράφει σχετικά με το Ανατολικό Τιμόρ, ξεδιπλώνεται η αποικιοκρατική πολιτική της ίδιας της Ινδονησίας ως δύναμη επιβολής των δικών της θέλω σε έναν πληθυσμό που το μόνο που διέπραξε ως λάθος είναι να είναι στο επίκεντρο της επιθυμίας της για ανεξαρτησία. Το χρονικό που ξετυλίγεται μέσα από τις περιγραφές του είναι ένα χρονικό με σκηνές καταπίεσης και καταστρατήγησης των δικαιωμάτων των ανθρώπων που αποτελούν μέρος ενός κράτους περήφανου. Ο λαός του Ανατολικού Τιμόρ βρέθηκε στο διάβα των ορέξεων και των αχόρταγων διαθέσεων της Ινδονησίας που στην ουσία επιβουλεύεται με ανήθικο και επαίσχυντο τρόπο την αυτοδιάθεση και την ανάγκη για ανεξαρτησία. Ο Καρντόσο μέσα από τα δικά του προσωπικά βιώματα καθώς και αυτά της οικογένειάς του μας μυεί σε έναν χωροχρόνο, καθώς πια έχουν περάσει πάνω από 25 χρόνια, μέσα στον οποίο το Ανατολικό Τιμόρ και οι φυλές που το απαρτίζουν αγωνίζονται για τα απλά μα και όχι δεδομένα.
Giorgio Agamben, Τα απομεινάρια του Άουσβιτς, Εκδόσεις Έρμα
Ο Τζόρτζιο Αγκάμπεν με πλήρη συναίσθηση του βάρους του τόπου αυτού και της μνήμης που το συνοδεύει αφηγείται σε αυτό το δοκίμιο όλα εκείνα τα στοιχεία που μένουν χαραγμένα μέσα μας ως ιστορικό πια γεγονός. Παράλληλα, προσπαθεί να ερμηνεύσει τα όσα έλαβαν χώρα σε εκείνους τους χαλεπούς καιρούς και αναλύει με τον πολύ δικό του προσωπικό τρόπο τα συμπεράσματα αυτής της ανελέητης πράξης. Οι αναφορές του σε μαρτυρίες ανθρώπων που γλίτωσαν από το μαρτύριο εκείνο δεν μπορούν να μην αποτελέσουν σημείο αναφοράς γιατί σε κάθε τραγωδία, όπως αυτή, υπάρχουν πάντα ανατριχιαστικές αφηγήσεις και λεπτομέρειες οι οποίες αποκαλύπτονται εν ευθέτω χρόνω. Οι άνθρωποι αυτοί, που είδαν τις ζωές τους να σβήνουν μέσα στα κελιά και στα κρεματόρια όπως οι Άγιοι που θυσιάστηκαν για τις ιδέες τους αιώνες πριν, έχουν καταθέσει συγκλονιστικά λόγια: «Από την πλευρά μου είχα αποφασίσει πως ό,τι κι αν μου συνέβαινε δεν θα αφαιρούσα τη ζωή μου. Ήθελα να τα δω όλα, να τα ζήσω όλα, να τα βιώσω όλα, να τα κρατήσω όλα μέσα μου. Για ποιον σκοπό, δεδομένου ότι δεν θα είχα ποτέ τη δυνατότητα να ουρλιάξω στον κόσμο εκείνα που ήξερα; Απλώς επειδή δεν ήθελα να βγω από τη μέση, δεν ήθελα να καταπνίξω τον μάρτυρα που θα μπορούσα να γίνω».
M. Coetzee, Βίος και πολιτεία του Μάικλ Κ, Εκδόσεις Διόπτρα
Βραβευμένο με Booker το 1983, το μυθιστόρημα αυτό του Κούτσι είναι μια γροθιά στο στομάχι του εσωτερικού πολέμου που πνίγει την Νότια Αφρική. Πρόκειται για μια πολύ δύσκολη περίοδο κατά την οποία λευκοί και μαύροι βιώνουν έναν αλληλοσπαραγμό και οι συνέπειες για την συμβίωση είναι ολέθριες ενώ οι προβλέψεις για ειρήνη δυσοίωνες. Ο Μάικλ Κ είναι ένα πρόσωπο που καθρεφτίζει το δράμα μιας χώρας παρασυρμένης στο χάος που επικρατεί. Ο Κούτσι, που βίωσε όλες αυτές τις καταστάσεις εκ του σύνεγγυς, δεν μασάει τα λόγια του και ο λόγος του είναι αιχμηρός και σαρκαστικός. Με όπλο τον πρωταγωνιστή του, μας οδηγεί στα μονοπάτια της μισαλλοδοξίας και του ρατσισμού που μαστιγώνει την κοινωνία και οδηγεί σε απρόσμενες και απροσδόκητες εξελίξεις. Το ράπισμα στον απλό σύγχρονο άνθρωπο – τον Μάικλ Κ σε αυτήν την περίπτωση – που δεν φταίει σε κάτι αλλά βιώνει στο πετσί του τις συνέπειες ενός ολέθριου πολέμου είναι το σημείο αναφοράς σε αυτό το εξαιρετικά επίκαιρο μυθιστόρημα.
Arthur Brand, Τα άλογα του Χίτλερ, Εκδόσεις Οξύ
Τα Άλογα του Χίτλερ είναι ένα βιβλίο που θα μπορούσε να έχει μεταφερθεί στον κινηματογράφο με την ίδια ευκολία που μεταφέρθηκαν τα βιβλία του Νταν Μπράουν, με τη διαφορά πως εδώ έχουμε να κάνουμε με μια αμιγώς πραγματική ιστορία και όχι ιστορίες συνωμοσίας που βασίστηκαν στη φαντασία. Ο Μπραντ δεν αναφέρεται μόνο στο παράνομο εμπόριο έργων τέχνης που βασίλευε τόσο κατά την περίοδο του ναζισμού, όσο και αργότερα από εκείνους που γλίτωσαν τον θάνατο και την καταδίκη. Και ήταν πολλοί αυτοί σε κάθε γωνιά του κόσμου. Ο Μπραντ μέσα από το βιβλίο του ξεδιπλώνει την ιστορία του νεοναζισμού που παίρνει σάρκα και οστά από τους λάτρεις και τους νοσταλγούς ενός αιμοσταγούς και ολέθριου παρελθόντος. Αυτό το παρελθόν προσπαθούν να αναβιώσουν ουκ ολίγοι, οι οποίοι πιστεύουν πως ο Χίτλερ δεν πέθανε ποτέ ή πως το κίνημα του ναζισμού θα επανέλθει και πάλι στο προσκήνιο για να καταστήσει την Γερμανία ηγέτιδα δύναμη.
Mark Rowlands, Η ευτυχία των σκύλων, Εκδόσεις του Εικοστού πρώτου
Ο Μαρκ Τουέιν είχε πει κάποτε πως από τότε που γνώρισα τους ανθρώπους αγάπησα ακόμα περισσότερο τον σκύλο μου, όπως επίσης και το περίφημο απόφθεγμα πως ο άνθρωπος γνωρίζει το καλό και το κακό, αποδεικνύει την ανωτερότητα της σκέψης του σε σχέση με τα ζώα. Το γεγονός πως παρ’ όλα αυτά, κάνει το κακό, αποδεικνύει την ηθική κατωτερότητα σε σχέση με τα ζώα. Ο συγγραφέας και στοχαστής Μαρκ Ρόουλαντς, ακτιβιστής και υπέρμαχος της ευζωίας των ζώων συμμερίζεται σε αυτό το υπέροχο και μοναδικό βιβλίο όλα αυτά που οι κορυφαίοι συγγραφείς έχουν δηλώσει σχετικά με τα ζώα και την υπεράσπισή τους. Μετά το εξαιρετικό βιβλίο «Ο φιλόσοφος και ο λύκος» το οποίο αξίζει κάποιος να διαβάσει και να μελετήσει, ήρθε η ώρα να ασχοληθεί με τα σκυλιά του από τα οποία όπως ο ίδιος καταθέτει έχει διδαχθεί τόσα πολλά και τα μοιράζεται με τον αναγνώστη καθώς οι διδαχές αυτές εφαρμόζονται και στον άνθρωπο. Ο σκύλος νιώθει αλλιώς την ευτυχία από ό,τι την νιώθει ο άνθρωπος, του αρκούν λίγα και καλά, δεν έχει ανάγκη από υλικά αγαθά ούτε είναι αχάριστος στην ευτυχία του.
